Andvari - 01.01.1996, Blaðsíða 159

ANDVARI
OFBELDI TÍMANS
157
kristninnar kallaði ævinlega á mannlega saurgun eða spjöll hlýtur Paradís
Hjartastaðar að breytast í svið helgibrots og hleypa syndinni þannig inn í
heiminn.15 Hinn forboðni ávöxtur í samhengi skáldsögunnar er unnusti vin-
konunnar og bjargvættarins Heiðar, söngvarinn Dietrich Bacon: „En hvað
stoða mig hamskiptin þegar ég sit uppi með það ógurlegasta af öllu ógur-
legu: bjargvætt á loftinu, hrotudraug sem rændi mig manni á örlagastund
baksviðs í Gamla bíói og heldur að hún eigi hann sjálf. [. . .] Ef hann fréttir
hver ég er, ef ég segi honum leyndarmálið um mig, skilur hann sjálfan sig.
Ef ég segi til mín kemur ný örlagastund og allt snýst við“ (369). Griðastað-
urinn verður þannig viðsjárverður; stærsta freisting Hörpu er sú að álíta að
freistingin sé engin freisting - um leið og hún álítur sig utan færis freisting-
arinnar er hún kolfallin. Veturinn sem bíður hennar verður ekki ímyndun-
araflinu harður, eins og hún segir á einum stað; framtíðin verður ekki
„þófamjúkur heimilisköttur sem gerir teygjuæfingar í sólbökuðum fjöru-
sandi í fyrramálið þegar enginn er kominn á fætur austur á fjörðum nema
nýja manneskjan ég“ (361), heldur mun þráin áfram lýsa henni og finna
nýja titla á hennar eigin ævisögu og grafa undan því samkvæma og svip-
mikla sjálfi sem hana dreymir um: „Þráin lifir sjálfstæðu lífi og hún kemur í
veg fyrir allt sem heitir eigið líf sem slíkt“ (178), segir hin bitra og aftur-
gengna móðir Hörpu, sem Steinunni tekst á snilldarlegan hátt að gera að
fjórða farþeganum í pallbíl Heiðar. Um leið og lesandinn telur söguna alla
hefur hann sjálfur fallið fyrir freistingu frásagnarinnar og afneitað þeirri
óvissu sem umlykur framtíðina, ekki aðeins í þessari sögu heldur í öllum
sögum; ekki síst þeim sem einstaklingurinn semur með sjálfum sér um eigin
ævi. Hann er ávallt staddur í þeirri frásögn miðri jafnvel þótt hvorki detti
né drjúpi af sálinni og hann nái að tengjast heiminum eitt augnablik og átta
sig á því að öll skýin á himninum fyrir ofan hann muni aldrei koma aftur í
sömu mynd (sjá 65).
Fyrirheitna landið er í þessari sögu tvíbentur staður, þrátt fyrir nánast al-
fullkomnar lýsingar á draumalandinu. Annars vegar er Hjartastaðurinn sá
staður þar sem allar óskir rætast, glæsilegur endir á ferðalagi aftur í
bernsku söguhetjunnar sem verður um leið ferð til bernskuslóða tungu-
málsins þar sem táknin og landið renna saman í eitt. Hins vegar er hann
umgjörð nýrra þráa sem veldur því að heimurinn þurrkast út. Þessi heimur
skilur Hörpu eftir í allri sinni sjálfhverfni þar sem hún er að einhverju leyti
týnd í veröld sinnar eigin vitundar. Allir siðferðilegir dómar yfir henni orka
þó tvímælis vegna íroníu textans sem tekur völdin af lesandanum og gerir
honum ókleift að setja sig í dómarasæti gagnvart óhamingju Hörpu og sigri
hennar í lok sögunnar. Ég læt nægja að segja að hann hljóti að vera tvíræð-
ur þótt framtíðin virðist blasa við söguhetjunni eina kvöldstund í einkadal
undir unaðstungli. Ýmislegt í textanum bendir til þess að hamingja Hörpu