Íslenzk tunga - 01.01.1963, Blaðsíða 21

OLFUS
19
varir við fossinn, þegar hann var að elta þar laxinn“. Loks viður-
kennir Matthías, að Olfusvatn (Ölfossvatn) sé helzti langt frá þessum
fossi til að hljóta nafn sitt af honum, en það muni þá hafa verið
kennt við ána og nefnt *Ölfossárvatn í upphafi. — Skýringin hefir
sem sé ýmsa sams konar annmarka og hinar fyrri, og verður að grípa
til harðla ósennilegra ágizkana til að koma henni í höfn.
Ein skýringin — ef skýringu má kalla — er sú, að Olfus merki
'fjallver’, þ. e. víst ‘fjallaskjól’. Fyrri liður orðsins er þá talinn alp-,
að því er virðist, og hugsað til Alpafjalla í því sambandi. Síðari lið-
urinn á að vera -ver, sbr. bæjarnafnið Hringver,30 — Skýringin er
öll í miðaldastíl og hrein lokleysa.
Auk beinna skýringartilrauna hafa verið settar fram hugmyndir
og tilgátur, sem vert er að gefa gaum.
í orðabók Larssons40 er eitt dæmi um nafnið Ölfus. Það er úr
ÁM 645 4to, stendur í þgf. og er skrifað avlfose.40a í orðabókinni er
gert ráð fyrir nefnifallsmyndinni aolfóss, og í skránni aftan við orða-
safnið sést, að Larsson hefir talið orðið vera samsett aolf-óss og
flokkar það (ásamt óss) undir karlkennda a-stofna (bls. 423). Þetta
er auðvitað tilgáta Larssons. Hann gat ekki haft neina heimild fyrir
því, að orðið hafi verið karlkyns eða haft -ss í nf., og um lengd síð-
ara sérhljóðsins (o) hefir hann einnig orðið að geta sér til. Orð-
myndin *aolfóss er því búin til í lok 19. aldar, en kemur ekki fyrir í
elzlu handritum. Enginn þeirra, sem reynt hafa að skýra nafnið, síð-
an bók Larssons kom út (1891), virðist hafa veitt hugmynd hans at-
hygli.
Finnur Jónsson,41 sem taldi fyrra liðinn í Ölfus vera < al-, er
væri stofninn í allur, gat þess, að Noreen hefði skýrt þennan lið á
',0Páll Bjarnarson, „Um bæjanöfn“, Blanda, II (Sögurit, XVII; Reykjavík
1921—1923), 280—281.
40 Ludvig Larsson, Ordjörrádet i de alsta islanska handskrijterna (Lund
1891), 393.
40a IHér og síðar, þar sem vísað er til þessa handrits og til orðasafns Lars-
s°ns, standa av og ao fyrir límingarstafina a + » og a -f o. — Ritstjóri.l
41 „Bæjanöfn á íslandi", 506.