Íslenzk tunga - 01.01.1963, Blaðsíða 162

Íslenzk tunga - 01.01.1963, Blaðsíða 162
158 RITFREGNIR finna í innri hluta Sogns, á Hörðalandi og Rogalandi, á Vestur-Ögðum, svo og í Iladdingjadal og Valdres. Breytingin ll > dl er á nokkru minna svæði: Hadd- ingjadalur og Valdres eru utan þess, og mörkin á Vestur-Ögðum eru nokkru vestar. En auk þess er svo nokkurt svæði, á Ögðum og Þelamörk, þar sem ll hefur orðið dd (ef til vill //><//> dd), og rök eru fyrir því, að það svæði hafi verið stærra áður, náð t. d. yfir Numadal og Haddingjadal. Aðeins strjál merki er nú að finna um rl > dl, en líklegt er, að útbreiðsla þeirra breytinga hafi verið svipuð og ll > dl. Loks er breytingin nn > dn (á eftir löngu sérhlj.) á sama svæði, nema að sunnanverðu liggja mörkin vestar (um Rogaland). Allar þessar breytingar liafa og orðið í ísl. (nema að nokkru leyti á Suðaust- urlandi), en aldur þeirra er lítið eitt óviss. Elztu dæmin, sem sýna, að rn og nn eru fallin saman í ísl. og borin fram dn (á eftir löngu sérhlj.), eru í bréfi frá 1332 (ritað suœirn, Orný f. Sveinn, Oddný). í norsku kemur rn > dn fyrir 1328 (ritað Aatne f. Árne), en elztu dæmin, er sýna, að nn sé orðið dn, eru ekki fyrr en um 1400 (bls. 97). Um breytinguna rl > dl segir höf. elztu dæmin í norsku frá snemma á 15. öld (1438), en um breytinguna ll > dl fyrst frá 16. öld. Þá breytingu vill hann þó telja jafngamla og rl > dl. í ísl. segir hann hins vegar dæmi um rl > dl frá 1430, en um ll > dl frá 1320 (bls. 95—96). Að því a. m. k., er ísl. varðar, er hér ekki sagður allur sannleikurinn, einkum um rl og ll. Dæmi um, að ritað sé ll fyrir rl, t. d. call f. karl, iall f. iarl, er að finna í ísl. ritum allt frá því um eða skömmu eftir 1200. En vitaskuld segir þessi ritháttur ekki til um, hvort fram hafi verið borið f 1:] eða [ dl]. Það er fyrst snemma á 14. öld, að dæmi eru, sem sýna, að fornt ll er borið fram Ldl] (t. d. rithátturinn Olleijr f. Oddleijr í Ilauksbók), og það er ekki fyrr en snemma á 15. öld (um 1430), að dæmi eru um, að ritað sé rl fyrir fornt ll (t. d. örlungis f. öllungis). Hins vegar er ritað rn fyrir nn (suœirn f. Sveinn) snemma á 14. öld eins og áður var vikið að. Ef til vill er þó ekki mjög mikið upp úr þessum tímamun leggjandi. Hann kann að stafa af því, að breytingin nn > dn var að- eins sumtæk, en ll > dl altæk, þ. e. a. s. þar sem ll varð ætíð dl, var þeim rit- hætti haldið á 14. öld, en fyrir dn (< nn) var ritað rn, þar sem nn gat áfram táknað tn: ], nefnilega á eftir stuttum sérhljóðum. Það má því vel vera, að hæði karl og kall hafi verið borin fram [kadl] a. m. k. snemma á 14. öld. Af þessu er ljóst, að engan veginn kemur glöggt fram í heimildum, að breyt- ingarnar séu eldri í norsku en í ísl. Þannig er niðurstaða höf. (bls. 100), að nn > dn hafi orðið á 15. öld í norsku, en í ísl. varð hún minnst einni öld íyrr, eins og þegar var rakið. Og rl, ll > dl kemur ekki fram í norsku fyrr en snemma á 15. öld, en fyrsta vísi að þeirri breytingu í ísl. er að finna um eða upp úr 1200. Ef tímasetning þessara breytinga í norsku er rétt, mætti því jafnvel fremur ætla, að þær hefðu borizt úr ísl. í norsku en öfugt. Raunar telur höf. sumar breytingamar eldri í norsku en heimildir segja til um, einkum rn > dn. Vel má vera, að svo sé, en rök höf. fyrir því eru engan veg-
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182

x

Íslenzk tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Íslenzk tunga
https://timarit.is/publication/852

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.