Íslenzk tunga - 01.01.1963, Blaðsíða 33

OLFUS
31
það á sig fá, þótt torskilið örnefni væri einn kynskiptingurinn. En
fyrir því er engin heimild, að Olfus hafi nokkru sinni verið annað
en hvorugkynsorð. Elzta dæmi, mér kunnugt, er sker úr um kynferði
þess, er að finna í Skálholtsannál við árið 1347: „sva ok xm Floann
ok Aulfusit.“83 Handritið, ÁM 420a 4to, er frá 1362 eða þar um bil.
Samkvæmt útgáfunni er orðið skrifað fullum stöfum í handritinu,
svo að þar er ekki um neitt að villast. Fallendingar karlkenndra og
hvorugkenndra a-stofna eru eins í öllum föllum eintölu nema nefni-
falli, og er því engan stuðning að fá af eldri dæmum. En víst er, að
Olfus hefir nú verið horugkyns í 600 ár, og er ekki unnt að benda
á neitt, er hindri, að svo hafi verið frá öndverðu. Er því skylt að
gera ráð fyrir því.
Hér má bæta við annarri röksemd fyrir þvi, að síðari liður þessa
orðs hefir áreiðanlega ekki verið óss m. Þessi liður er algengur í
öðrum nöfnum, án þess að nokkur kynskipti hafi orðið þar eða aðrar
breytingar, sem gerðu nafnið torkennilegt. Ólfus væri alger undan-
tekning, eða hvers vegna breyttist ekki t. d. Pap(a)óss m. í *Pgpus
n.? Vegna þess að nafnið var gegnsætt, síðari liðurinn alþekkt og
auðskilið orð. Síðari liður orðsins Ólfus, hvorugkynsorðið *ös, hef-
ir hins vegar verið svo framandi, að menn hafa fljótlega misst á því
tökin, og það verður að áherzlulausri endingu, sérhljóð þess veldur
hljóðvarpi í fyrra liðnum, og þar með er nafnið orðið gersamlega
óskilj anlegt.
Niðurstaðan er þá sú, að Ólfus hefir á landnámsöld heitið eitt af
þrennu: (1) *alf-ös, (2) *elf-öse<5a (3) eg//-ös og verið hvorugkyns.
Fyrri liðurinn er enn óráðinn, en einhver þessara orðmynda hefir
væntanlega verið til, en þó framandi flestum.
Eins og kunnugt er, töluðu landnemar íslands ekki allir sama mál
eða mállýzku, ekki einu sinni þeir, sem voru af norrænu bergi brotn-
ir. Þegar ísland var numið í kringum 900, var orðinn teljandi mun-
ur á austur- og vesturnorrænu máli. Einnig hafði um þetta leyti skap-
s:! Islandske Annaler indtil 1578. Udgivne for det norske historiske Kilde-
skriftfond ved Dr. Gustav Storm (Christiania 1888), 213.