Ritmennt - 01.01.2003, Side 22

Ritmennt - 01.01.2003, Side 22
EINAR H. GUÐMUNDSSON RITMENNT Enn hefur lítið sem elckert verið ritað um stærðfræðikennslu Björns á Bessastöðum, en þó er vitað að hann kenndi skólapilt- urn reikning, algebru og rúmfræði. Hann notaði meðal annars kennslubækur í reikningi og algebru eftir H.O. Bjorn og G.F.K. Ursin og í rúmfræði bækur eftir Ursin og C. Svenningsen.20 Ekki er ólíklegt, að Björn hafi einnig sagt skólapiltum til í frumatrið- um landmælinga, og stjörnufræði hlýtur að hafa borið á góma, ef ekki í kennslustundum þá utan þeirra.21 Engin eðlisfræði virðist hins vegar hafa verið kennd í Bessastaðaskóla. Skömmu eftir komuna til Bessastaða hafði Björn hug á því að halda áfram athugunum Lievogs stjörnumeistara. Arið 1824 sótti hann því til dönsku stjórnarinnar um tæki til stjarnmæl- inga, sem hann ætlaði sér að framkvæma úr turni Bessastaða- kirkju. í svari stjórnarinnar segir, að elckert sé vitað um tækin sem notuð voru í Lambhúsum og var beiðninni synjað [37]. Það kom þó ekki í veg fyrir að Björn fylgdist með stjörnuhimninum, og árið 1827 birtist eftir hann stutt grein í Klausturpóstinum þar sem segir frá mælingum hans á halastjörnu, sem sást hér á miðj- um vetri 1826-27 [15]. Niðurstöður athugana hans á öðrum halastjörnum eru og til í handritum.22 A næstu árum samdi Björn nokkur rit, sem hann ætlaði greinilega löndum sínum til gagns og fróðleiks. Árið 1828 gaf hann út reglur til þess að reikna göngu tunglsins á hvelfingunni og með þeirra hjálp áttu íslenskir bændur að geta álcvarðað tím- ann [16]. Sex árum seinna kom svo út ítarleg lýsing hans á eigin hugmyndum og áformum um kortlagningu alls landsins, sem hann hafði byrjað á 1831 [17]. Verkinu lauk Björn árið 1843 og má sjá árangur þess þrekvirkis í Islandskortunum, sem við hann eru kennd [20]. Landmælingum Björns Gunnlaugssonar hafa fyr- 20 Sjá [58]. Hans Outzen Bjern (1777-1843) var fyrst kennari við dómkirkjuskól- ann í Óðinsvéum og síðan rektor lærða skólans í Nyborg. Cleophas Sven- ningsen (1801-53) var stærðfræðikennari við Borgerdydskólann í Kristjáns- höfn. Stærðfræðingurinn og stjörnufræðingurinn Georg Frederik Kruger Ur- sin (1797-1849) er íslendingum að góðu kunnur fyrir stjörnufræðibókina, sem við hann er kennd. Hann var prófessor við listaakademíuna í Kaup- mannahöfn og mikilvirkur höfundur kennslubóka. Á yngri árum lærði Ursin m.a. stjörnufræði hjá Gauss og var aðstoðarmaður Schumachers við land- mælingar. Til gamans má geta þess, að Ursin fékk gullverðlaun Hafnarhá- skóla í stærðfræði 1817, árið á undan Birni Gunnlaugssyni. 21 Sjá [10], bls. 77. 22 Sjá t.d. [24]. 18
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168

x

Ritmennt

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.