Ritmennt - 01.01.2003, Side 83

Ritmennt - 01.01.2003, Side 83
RITMENNT 8 (2003) 79-92 Svanhildur Gunnarsdóttir Þýddir reyfarar á íslenskum bókamarkaði um miðja 18. öld / Ieftirfarandi ritgerð er gerð grein fyrir þó nokkuð merkilegri bókaútgáfu sem unnin var í prentsmiðjunni á Hólum í Hjaltadal um miðja 18. öld þegar prentaðar voru tvær reyfarakenndar skáldsögur í þýð- ingu merkismannsins og prestsins Þorsteins Ketilssonar (1688-1754). Sögunum sneri hann úr dönsku, en báðar eru þær þýskar að uppruna og komu út þar í landi í byrjun ald- arinnar. Á þeim tíma og fram yfir miðja öld- ina voru svokallaðar raunsæislegar flaklc- ara-pralckarasögur (mikil einföldun á viða- mikilli bókmenntagrein) í miklum blórna í Vestur-Evrópu, og sóru margar sögurnar sig í ætt við Robinson Crusoe (1719) eftir Dani- el Defoe. Dagbókar-, ævisagna- eða endur- minningaform er iðulega rammi frásagnar af ungum og rótlausum ævintýramanni sem leggst í ferðalög á sjó eða landi. Hann lendir í ótrúlegum hremmingum, og ásamt öðrum föstum atburðum í þessum lífssögum eru skipbrot og dvöl á eyðieyju við rnjög svo frumstæðar aðstæður órjúfanlegur þáttur frásagnarinnar. Óhemjumikil frásagnargleði einkennir þessa bókmenntategund, og löng- unin til að segja skemmtilegar sögur, stút- fullar af ævintýralegum uppákomum, virð- ist oft á tíðum vera kappsmál höfundanna, en hins vegar er því sjaldan leynt að lesend- um ber að draga lærdóm af misgjörðum sögupersónanna, hvað varðar iðrun og yfir- bót, enda sannar sögur af atburðum sem áttu sér stað í raunveruleikanum skráðar af söguhetjunni sjálfri eftir að hún er komin heil heim, eins og lesa má um í dæmigerð- um formálum að þessum sögum. En hvað varð til þess að ráðist var í prent- un slíkra bókmennta í landi þar sem prent- verkið hafði nánast eingöngu takmarkast við útgáfur lögbóka og bóka trúarlegs eðlis þær rúmlega tvær aldir sem prentsmiðja hafði verið í landinu? Og slcyldi hafa verið mark- aður fyrir skemmtiefni af þessu tagi? Nýmæli í bókaútgáfu Hólaprent- smiðju Árið 1703 var eina prentsmiðjan á íslandi flutt frá Skálholti að Hólum í Hjaltadal, en þá hafði prentsmiðja verið í landinu í rösk- lega hálfa aðra öld. Allt frá því fyrsta prent- smiðjan var sett á fót hér á landi hafði svo til allt starf hennar einkennst af útgáfum lagabóka sem og guðsorða- og sálmabóka í þágu lcirkjunnar, enda sátu biskupar við stjórnvölinn, og frani á rniðja 18. öld átti lít- ið eftir að breytast í þeim málum; prentun og endurprentun guðsorðabóka hélt áfrarn. Hinn 3. september 1755 tók Gísli Magn- ússon við biskupsstólnum á Hólum þótt 79
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168

x

Ritmennt

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.