Ritmennt - 01.01.2003, Qupperneq 84

Ritmennt - 01.01.2003, Qupperneq 84
SVANHILDUR GUNNARSDÓTTIR RITMENNT ekki tælci hann við forráðum prentsmiðj- unnar. Ungum lögmanni, Birni Markússyni (1716-91), sem þá var nýkominn heim frá Danmörku eftir áralanga dvöl, var falið for- ræði hennar að Halldóri biskupi Brynjólfs- syni látnum.1 Á árunum 1754-57 var Björn forráðsmaður Hólastóls, og af heimildum má skilja að hann hafi þá alfarið haft um- sjón með prentverkinu, þ.e.a.s. haft meiri völd í þeim efnum en biskupinn. Segja má að mikil bylting hafi átt sér stað í prent- smiðjutíð hans, sem vert er að minnast, og að vissu leyti telst hann vera tímamóta- maóur hvað útgáfu veraldlegra rita varðar. Árið 1756 lcomu út á Hólum tvær útgáfur íslendingasagna og þátta, en íslensk fornrit höfóu þá ekki verið prentuð hér á landi síð- an 1690.2 Ritin voru nefnd: Nokkrir marg- fróðir söguþættir íslendinga til leyfilegrar skemmtunar og dægrastyttingar og Ágætar fornmannasögur (Nockrer Marg-Frooder Sogu-Þætter Islendinga: Til Leifelegrar Skemtunar Og Dægra-Stittingar og Agiætar Fornmanna Sogur). Fyrri bókin var gefin út í 4to broti en hin síðari í 8vo. Á bókarkápu segir að þær séu gefnar út „að forlagi hr. vísi-lögmannsins Björns Markússonar." í bókum þessum, sem hvor um sig voru gefn- ar út í 1000 eintökum, voru birtar fjórtán sögur og frásöguþættir. Þetta sama ár gaf Björn út tvær fyrstu þýddu skáldsögurnar sem prentaðar voru hér á landi. Sögur þær sem hér voru þýddar og gefnar út saman á einni bók heita: Lífs saga af Gustav og Sagan af þeim engelska og nafnfræga Berthold (til einföldunar kalla ég þær Gustavs sögu og Bertholds sögu). En tit- ill bólcarinnar er: Þess svenska Gustav land- krons og þess engelska Bertholds fábreyti- legir Robinsons eður lífs- og æfisögur (Þess Svenska Gustav Land-KRONS Og Þess Eng- elska Bertholds faabreitileger Robinsons Edur Lijfs Og Æfe Sogur). Bólcin, sem er 244 síður í 8vo broti, var gefin út í 800 eintök- um. Þýðandi sagnanna var mikill merkis- maður, Þorsteinn Ketilsson prestur, þýð- andi og skáld á Hrafnagili. Hann var fæddur árið 1688 en lést 1754 og var því látinn áður en sögurnar komust á prent. Til grundvallar íslenslcu þýðingunum eru tvær danskar þýðingar á þýskum skáldsögum frá þriðja áratugi 18. aldar. Sögurnar voru gefnar út í Kaupmannahöfn óháðar hvor annarri. Árið 1740 kom út fyrsta og eina prentun Bert- holds sögu, og þremur árum síðar eða 1743 var Gustavs saga gefin út og síðan endur- prentuð árið 1757. Skáldsögurnar eru af rót frásagnarinnar af hralcningum sæfarans Robinson Crusoe eftir Daniel Defoe (1660 -1731) sem kom út í London árið 1719, en slílcar lífssögur voru mjög í tísku í bók- menntum Evrópu um þessar mundir. 1 Jón Helgason biskup segir í bók sinni Meistari Hálf- dan (bls. 95) að fyrstu tíu ár Gísla biskups á Hólum hafi stólsforráðin „[...] verið falin sérstökum mönn- um, svo að biskup hafði enga meðgjörð með neitt, sem þar að laut. Var þetta starf falið fyrstum manna Birni varalögmanni Markússyni með konungsbréfi, dags. 23. maí 1755." 2 Á árunum 1688-90 voru fyrstu fornritin, sem prentuð voru hér á landi, gefin út í Skálholti af Þórði biskupi Þorlákssyni. En með konungsbréfi frá 7. apríl 1688 hafði hann fengið einkaleyfi til að prenta fornsögur. Þetta voru Landnámabók, Iíristnisaga, íslendingabók Ara fróða, Saga Ólafs Tryggvasonar (tvö bindi, 1689-90) og Grænlands saga Arngríms lærða. Sjá Klemens Jónsson, Fjögur hundruð ára saga prentlistarinnar á íslandi, bls. 52. En alla jafna var töluvert um að íslenskar bæk- ur væru prentaðar erlendis. 80
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168

x

Ritmennt

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.