Ritmennt - 01.01.2003, Blaðsíða 88

Ritmennt - 01.01.2003, Blaðsíða 88
SVANHILDUR GUNNARSDÓTTIR RITMENNT ungum og hann kom til rósemdar og velgengni í Þýzkalandi og öðlaðist þar góss og garða, aldeilis fyrir utan allan sinn tilverknað, af guðdómlegri forsjón, þá skrifaði hann sjálfur sína ævisögu, hér um á fertugasta ári aldurs, sem ég hef nú nýlega undir höndum haft, og þykir vera verð að lesa, því sá maður segir með stóru hreinlyndi frá sjálfs síns yfirsjónum og misgjörðum, og hversu hann hafi eftir Guðs ráði þar fyrir straffaður verið, gjör- ir síðan application [heimfæring] við hvert eitt tilfelli, upp á þann, sem það heyrir, að hann skuli láta sér sitt víti að varnaði verða, hvað að er sér- deilis markverðugt. N.B. Já, þar af hef ég lært með ljósu eftirdæmi: 1) Að þekkja Guðs réttlæti, sem ekki vill halda þann seka saklausan, heldur straffar ungdómsins óstýrilæti og girndir æskunnar [...]. 2) Guðs vandlæti við þá, sem þekkja hans vegu, í því að hirta þá harðlega [...]. 3) Guðs sannleika og trú- skap í því að styrkja þá í trúnni, sem hann ákalla innilega, og hjálpa þeim í neyðinni [...]. Og síðan heldur Þorsteinn áfram aó nefna níu lærdómsrík atriði. Um heildina segir hann síðan: Slíka lærdóma hef ég fundið í þessa manns lífs- sögu, nær ég hef hana með gætni gegnumlesið, hvað mér gefur ekki einasta mikla uppbygging heldur og upphvatning til að uppteikna hér við cursum vitæ meæ [lífshlaup mitt], ef ske mætti barn mitt eða einhver annar eftir minn dag vildi það yfirlesa með judicio pragmatico [rökstuddur dómur] og eitthvað af læra.6 Þegar skoðuð er skrá yfir Robinsonsögur sem gefnar voru út á blómatíma þeirra í Þýskalandi (og víðar) er áberandi hversu efn- ismiklar og langar þær eru. Algeng lengd er 300-400 síður í 8vo broti og allt upp í rúm- lega 1200 síður, og telst fyrsta prentun Gustavs sögu til hinna lengri, eða 720 síður í áttablaðabroti auk átta síðna formála (varla þarf aó taka fram hversu smátt gotn- eska letrið er iðulega auk skammstafana sem tilheyrðu, textinn samþjappaður og línubilið lítið). I samanburði við þessar löngu Robinsonsögur og hina efnismiklu Gustavs sögu telst hin stutta og skorinorða 80 síðna frásögn af Berthold til hinna allra stystu sem fjalla um þetta efni. Höfundur Bertholds sögu, Johann Leon- hard Rost, var fæddur árið 1688 en lést 1727. Hann var ættaður frá Nurnberg og var þekktur stjörnufræðingur á sínum tíma. Rost skrifaði verk sín fagurfræðilegs efnis undir dulnefninu Meletaon, og liggja eftir hann margar skáldsögur (ástarsögur) og þýð- ingar á fagurbókmenntum, aulc merkilegra rita um stjörnufræði. Á þýsku heitir sagan af Berthold „Der durch schiffbruch reich- gevordene engelander" og birtist í safnriti höfundar sem nefnt var Tugend-Schul. Fyrsta útgáfa sögunnar er án ártals, önnur útgáfa frá 1739 og þriðja útgáfa og endur- slcoðuð frá 1788, en eins og áður hefur kom- ið fram er fyrsta og eina útgáfa sögunnar á dönsku frá árinu 1740 og er sú sem hin ís- lenska gerð fylgir. Af heitinu á verki J.L. Rost, Tugend- Schul (dyggðaslcóli, siðgæðisslcóli), verður elclci annað ráðið en það eigi að þjóna upp- eldislegu hlutverki í guðsótta og góðum sið- um. Bertholds saga (í útgáfunni frá 1788 og sú sem unnið var með) er eklci undanslcilin, og er hún sniðin að uppeldislegum þörfurn barna og fullorðinna, eins og segir á kápu bólcarinnar. Þetta hlutverlc Bertholds sögu 6 Þorsteinn Pétursson. Sjálfsævisaga síra Porsteins Péturssonar á Staðarbakka. Bls. 5-7. í dolctorsrit- gerð sinni, Sagas attributed to sr. fón Oddsson Hjaltalín (1749-1835), vitnar Matthew James Driscoll til þessarar frásagnar, bls. 20-21, og vakti þar með athygli mína á henni. 84
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168

x

Ritmennt

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.