Stígandi - 01.04.1947, Page 137

endum er hjábægt að fletta upp skýr-
ingum fyrir aftan jafnóðum og þeir lesa
söguna.
Textaskýringarnar hefir Kristján Eld-
járn fornfræðingur gert. Hann sýnist
ætla að verða einhver fjölhæfasti könn-
uður okkar í sögufræðum. Skerfur hans
til Sturlungaútgáfunnar fær þröngt rúm
í skýringunum, og þær líta út eins og
þær væru orðaðar til að standa neðan
máls á síðum.
Vísnaskýringarnar hefir Magnús Finn-
bogason gert, og hann hefir búið allan
textann til prentunar ineð samanburði
við það, sem í handritum stendur. Þetta
er af góðri dómgreind unnið, og sjaldan
þarf að deila um skilning vísna í Sturl-
ungu.
Um stafsetning fornrita eru skoðanir
skiptar, og í formála þessara útgáfa er
komizt svo að orði: „Stafsetningin er
nokkru nýtízkulegri en í fornritaútgáf-
um Hins íslenzka fornritafélags.“ Orðið
nýtízkulegur getur ekki bent til hinnar
löggillu nútímastafsetningar, sem var
mótuð í aðalatriðum litlu eftir 1800 og
fullgerð að kalla í Nýjum félagsritum
Jóns Sigurðssonar. „Nýtízka" hlýtur að
vera einhver þeirra fornritastafsetninga,
sem fundnar hafa verið upp seinna en
nútíðarstafsetning okkar. I’essa „nýtízku"
prýða ágætar fornmyndir eins og
kembði og rýmði (f. kembdi og rýmdi)
og í vísunum vesa, vas, es (vera, var,
er), meðr (menn), hildar ruðr (hildar
runnur = maður; vísan ort á 14. öld!).
Þegar þcssi „nýtízku“-stafsetning mundi
spilla rími á vísunum, er þó flúið að
nokkru leyti aftur til gömlu nútíðar-
stafsetningarinnar okkar og er það vel:
.... röskliga dugði, runnr,
í háska randa svinnr,
ok nauðum stinnum.
(Menn aðgæti að setja kommu eftir orð-
unum i háska, því að prentari hefir
týnt henni.) Óneitanlega væri ruðr
randa sviðr hin rétta framburðarmynd
frá heiðnum tíma á mannkenningu
þessarar vísu og kann að sjást í mál-
fyrndum handritum 14. aldar (sbr. liild-
ar rudr enn milldi = hildar runnr inn
mildi, Aronsdrápa í A. M. 394, 4to, sem
raunar er miklu yngra handrit). En ís-
lenzka Sturlungaaldar stendur miðja
vega milli nútíðar og Egils Skalla-Gríms-
sonar, ef ekki nær nútímanum að fram
burði. Þess vegna er rétt að margra
dómi, að nútíðarmál ráði meira en Egils
mál um stafsetning 13. aldar rita.
Verðmætasta nýjung þessarar útgáfu
er þéttletraður 50 bls. formáli eftir Jón
Jóhannesson. Formálinn er í 20 smáköfl-
um.margbreyttum að efni. Þeir eru
stutlorðir og gagnorðir. Höf. hefur bælt
niður með harðri hendi hneigð sína lil
smáatriða án þess að hugsunin, sem
hann hefir gjarnan ósjálfrátt um þau
milli skrifuðu línanna, fipi nokkurn
tíma hann eða lesandann. Markmið og
þráður hvers formálakafla eru því skýr,
og maður fær einhvern veginn þá trú
við lesturinn, að vandleg athugun fel-
ist þar bak við hverja grein. Það er á
þessa lund, en ekki sakir mælsku, sem
Jón er að verða vel ritfær maður.
Allmikið djarfræði er að leysa Sturl-
ungti upp í frumrit sín, en það hefir
Jón gert i þessari útgáfu. Hverri sögu
innan safnsins er skipað sér og samskeyti
þeirra leyst sundur eins vel og rannsókn-
ir fremstu Sturlunguskýrenda leyfa.
Guðbrandur Vigfússon, Björn M. Ólsen
og Pétur Sigurðsson hafa þrautrætt þau
mál, en Jón dæmt viturlega um vafa-
atriðin, sem enn eru. Hann færir góð
rök fyrir því, að frásagnir Sturlu Þórð-
arsonar nái til Alþingis 1262, ef ekki til
þjóðveldislokanna 1264, þegar Gissur
tók af lt'fi Þórð Andrésson. Með þeim
frásögnum er 1. bd. Sturlungu látið
enda hér. En Þórðar saga kakala, Svín-
fellinga saga, Þorgils saga skarða,
Sturlu þáttur og Arons saga mynda síð-
ara bindið. Útgefendum hefir verið
ljóst, að með skiptingunni í sérstakar
STÍGANDI 215