Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Blaðsíða 11

Hjá aldintrénu
af hógværð, en er þó ekki með öllu út í hött, því sums staðar er eins og hin
nakta heimspekilega hugsun þess sé ofurliði borin og kaffærist í orðkynngi
og hugarflugi þýðandans. Erindi sem í enskri lausamálsþýðingu er á þessa
leið:
Darkness was hidden in darkness. The all was fluid and formless. Therein, in
the void, by the fire of fervour arose the ONE.
verður í þýðingu Jóns svohljóðandi:
Svo þrumdi veröldin hjúpuð og hulin í myrkri
einn hafsjór án birtu sem luktist um dulkrafta fólgna,
unz einn þeirra sprengdi sig út, sem varð hýðinu styrkri,
er eldþrungin krepping lét megin hans remmast og bólgna.
En við lestur þessara erinda um upphaf heimsins vaknar ósjálfrátt sú spurn-
ing hvort fornyrðislag hefði ekki verið vel við hæfi, því margt minnir þar á
upphaf Völuspár.
Það er athyglisvert að Jón þýðir engin kvæði frá hinni klassísku fornöld
Grikkja og Rómverja, og er það raunar í samræmi við það fálæti sem menn
hafa sýnt menntum þess tímabils hér á okkar öld. Þó má segja að bættur sé
skaðinn, bæði af því að téðum menntum höfðu verið gerð betri skil á öld-
inni á undan og einkum þó hinu að Jón opnar með þýðingum sínum ís-
lenskum lesendum í staðinn þeim mun betur leið til margra fjársjóða
miðaldaskáldskapar sem þeim mundu ókunnir ella. En það merka tímabil,
miðaldir, er oft litið hornauga af svonefndum „upplýstum" nútímamönn-
um sem vilja kenna það við myrkur og fáfræði, þótt það hvort tveggja sé,
þegar öllu er á botninn hvolft, aðallega þeirra megin. Bókmenntir miðalda
eru til að mynda miklu fjölskrúðugri en margan grunar, og verður raunar
að viðhafa ýmsar skiptingar og flokkanir, ef gera á þeim skil. Meginskipt-
ingin er þar milli bókmennta á því lærða máli, latínu, annars vegar og bók-
mennta á þjóðmálum ýmsum eða „vernakúlar“ hins vegar, og eru í fyrri
flokknum einkum rit fræðilegs og heimspekilegs eðlis og andlegur skáld-
skapur, en í hinum síðari öllu veraldlegri verk, svo sem hetjukviður og al-
þýðlegar ballöður eða danskvæði, og svo skemmtilega vill til að Jón Helga-
son gefur okkur ágætt sýnishorn af öllu þessu í þýðingum sínum. En lat-
ínukveðskap má svo aftur skipta niður eftir því hvort hann er ortur undir
háttum Forn-Grikkja og Rómverja eða hvort þar er beitt þeim nýju háttum
sem ruddu sér til rúms síðar, þegar þörf var á að tjá sterka innri tilfinningu
og byggja þá á rími og áherslum og frjálsari hrynjandi.
Einkar forvitnilegur í þessu tilliti er kveðskapur Prudentiusar sem var
265