Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Blaðsíða 57

Aldrei gerði Kristur sálu Þórelfi, vorri móður . . .
Olafs. Ólafur Haraldsson hefur satt að segja hverfandi lítinn áhuga á kon-
um.
Við skulum skoða lýsingu persónunnar þar sem hann kemur fram í
fyrsta sinn í sögunni en það er þegar fjöldamorðin í Kantaraborg eru af-
staðin og sigrinum skal fylgt eftir:
. . . réð þar fyrir pyndíngum úngmenni eitt úr Noregi, af Vestfold; þessi
sveinn var bleikur yfirlitum, lágur vexti en ákaflega feitur og hlaunameiri en
flestir menn, svo að hann kjagaði í spori. Hann nefndist Olafur Haraldsson
og var af skipamönnum kallaður hinn digri. Sveinn þessi var handsmár mjög
og bar hríng á hverjum fíngri, en á sumum tvo eða þrjá, og hafði gyrðan sig
silfurbeltum tveim, var annað utan yfir hinu; en af sökum vaxtarlags hans
höfðu slitnað sundur beltin og var aukið snærum milli spánganna. (191)
Lýsingin er grótesk. Það eru ýktir kvenlegir drættir í útliti Ölafs; hann er
rassmeiri en karlmenn eru vanir að vera, með undursmáar hendur og í
klæðaburði er hann glysgjarn á grófan, smekklausan hátt eins og vændis-
konum er oft lýst í bókmenntunum. (Þetta kemur líka fram í lýsingunni á
bls. 275). Þó gegnir þessi maður hlutverki pyntingameistarans, en það hlut-
verk held ég að konur hafi aldrei tekið að sér. Þessi einkennilega persóna,
þessi rassmikli, handsmái, skreytti karlmaður kallar fram hugmynd, mynd
okkar af geldingnum. En Ólafur Haraldsson er ekki geldingur - ekki
líkamlega. Hvað felst þá í lýsingunni? Hvað er að vera geldingur?
Geldingur er sá karlmaður sem hefur verið sviftur karlmennsku sinni,
getu sinni og þar með gerður líkamlega að manneskju sem er hvorki karl,
né kona. I sálgreiningu Freuds gegnir geldingin lykilhlutverki. Fyrsta ástar-
samband sonarins er við móðurina, það eru jafnframt sifjaspell sem samfé-
lagið/faðirinn bannar að viðlagðri hótuninni um geldingu, hótuninni um að
barnið muni hvorki verða karl né kona. Taki sveinbarnið afstöðu með til-
finningum föðurins, gegn tilfinningum sínum til móðurinnar getur hann
orðið annaðhvort eins og faðirinn eða einhver önnur föðurleg fyrirmynd,
barnið getur ekki fengið bæði ástarsambandið við móðurina og viðurkenn-
ingu föðurins.81 þessum skilningi sálgreiningarinnar felst það að öll höfum
við gengist undir skerðingu á þrám okkar (geldingu, missi) til að fá það
bætt upp á annan hátt, fyrst og fremst með málinu.
Óhugnaðurinn sem hinn raunverulegi geldingur vekur felst í því að miss-
ir hans er sjáanlegur, hann getur ekki annað en minnt þá „eðlilegu“ á
flóknustu og óttablöndnustu myndirnar í þeirra eigin þroskasögu, myndir
sem þeir hafa grafið djúpt niður í afkima hins dulvitaða.
Ólafur Haraldsson ber missi sinn utan á sér á sama hátt og geldingurinn
311