Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Blaðsíða 53

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Blaðsíða 53
Aldrei gerdi Kristur sdlu Þórelfi, vorri móður . . . persónunnar Þormóðs í Gerplu. Grunnmynstrinu er lýst í miðaldakvæðinu um Tristan og Isold. Þau tvö verða elskendur á skipinu sem á að flytja hana til Marks konungs, frænda Tristans. Ast Tristans og Isoldar hinnar björtu er logandi ástríða sem jafnframt er merkt þjáningunni. Þau geta ekki sam- einast nema á leynilegum, hættulegum stefnumótum, þau reyna að strjúka saman og búa saman um tíma í skógi nokkrum - en það gengur ekki. Trist- an reynir að gleyma Isold með því að giftast Isold hinni dökku - en það gengur ekki heldur. Astin verður beggja bani og í dauðanum sameinast þau tvö. Bredsdorf bendir á að ást Tristans og Isoldar nærist á aðskilnaði þeirra, þau láta í raun og veru ekkert tækifæri ónotað til að skilja vegna þess að ást þeirra deyr um leið og sambandið verður varanlegt, hversdagslegt. Sam- búðin í skóginum verður þeim leið, en þegar Isold er komin aftur til Marks, mannsins síns, blossar ástin aftur upp, sterkari en nokkru sinni. Tristan og Isold elska eiginlega ekki hvort annað, heldur sína eigin ást og sú ást þolir ekki samfélag af nokkru tagi. Flóttinn undan sambandinu, því að kynnast hinum elskaða, er gerður fagur í Tristanssögunni. Svo vinsæl hefur þessi hugmyndafræði reynst að merki hennar má sjá víða í vestrænum bókmenntum. Vinsælust hefur hún orðið eftir iðnbylt- inguna þegar kjarnafjölskylduform okkar tíma festist í sessi. Fyrir þann tíma var það nóg að hjón virtu hvort annað og héldu friðinn svo að þau gætu uppfyllt jörðina. Og vildi fólk endilega elska eitthvað átti það helst að vera guð. I kjölfar iðnbyltingar kom tilfinningasemin og rómantíkin í bókmennt- um og listum. Nú voru ástir karls og konu aðalumræðuefnið í bókmennt- unum, því harmrænni því betri. Rómantískar ástir voru hins vegar alltof mikið sprengiefni til að rúmast innan fjölskyldunnar. Kjarnafjölskyldunni var ætlað að gegna hlutverki „griðastaðar“, þar sem konan sefar, huggar og hvetur fyrirvinnuna. I Tristransmynstrinu endar ástin þar sem hjónabandið hefst og sé ástin skilgreind eins og þar, er hún þar með gerð útlæg úr hjónabandinu. I hugmyndafræði ástarinnar, eins og hún birtist okkur í bókmenntunum, eru tveir elskhugar öðrum frægari: Tristan og Don Juan. Davíð Stefánsson yrkir um Don Juan í ljóðinu: „Allar vildu meyjarnar eiga hann/ en þá sem hann gat elskað, hann aldrei fann. . .“ Við getum snúið þessum ljóðlínum upp á Tristan og sagt: þá sem hann gat elskað, hann aldrei fékk. Don Juan telur sig hafinn yfir lög og reglur samfélagsins, honum er ekk- ert heilagt. Don Juan elskar ekki ást sína eins og Tristan heldur hatar hana. Hann tekur konur, notar þær og hendir þeim. Oþrjótandi kvenhylli sinni beitir hann, meðvitað og ómeðvitað, til. að storka feðraveldinu og þeim 307
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.