Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Síða 50

Ólafur Grétar Kristjánsson
Himnaríki er ekki fávitahæli
(Gvuð)
Árið 1992 gaf Mál og menning út ritið Sögustund, sem er safn stuttra sagna
og ljóða eftir íslenska barnabókahöfunda. Silja Aðalsteinsdóttir valdi til
verksins og endursagði vinsælar þjóðsögur, barnaljóð og frásögur eftir þá
íslenska höfúnda sem hafa notið einna mests eftirlætis yngri lesenda. Hér
má frnna sögur höfunda eins og Guðrúnar Helgadóttur, Ármanns Kr. Ein-
arssonar, Jennu og Hreiðars Stefánssonar, Sigurbjarnar Sveinssonar o.fl. o.fl.
Ritið er einstakt að gæðum og gefur jafnframt góða yfirsýn yfir flóru
íslenskra barnabókmennta á 19. og 20. öld. Þetta þekkja foreldrar sem hafa
mátt lesa sömu sögurnar fyrir afkvæmi sín kvöld eftir kvöld á þessum tæpu
þremur árum sem liðin eru síðan ritið kom út. En lesturinn verður einnig
til þess að opna augu eldri lesenda fyrir því sem vel er gert af höfundum
barnabóka.
Allir eiga sér sína uppáhaldshöfunda og hlýnaði karli um hjartarætur að
sjá í bókinni sögur Hendriks Ottóssonar og Þórbergs Þórðarsonar. Hendrik
skrifaði sínar prakkarasögur úr Vesturbæ á árunum 1949-64, og hver man
ekki eftir þeim vaska Gvendi Jóns og ógnvaldi hans, Hollu gúaften?
Hendrik hafði vafalaust börn í huga er hann skráði sögur sínar. En fýrir
hvern skrifaði Þórbergur Sálminn um blómið? Er bókin ætluð fullorðnum
eða börnum? Er hún eðlilegt framhald af Ævisögu Árna prófasts Þórarins-
sonareða Viðfiarðarundrunum? Var það ásetningur Þórbergs að skrifabarna-
bók þegar hann skrásetti lífshlaup lillu Heggu fyrstu æviárin?
Mig langar til þess að fjalla lítillega um þessar spurningar hér á eftir, um
leið og ég leitast við að varpa ljósi á helstu einkenni Sálmsins.
Eins og flestir lesendur vita vafalítið kom Sálmurinn um blómið út í
tveimur bindum á árunum 1954-55. í ritinu er fjallað um samskipti Þór-
bergs (fædds 1888) og Helgu Jónu Ásbjarnardóttur (fæddrar 1943). Sögu-
sviðið er heimili Þórbergs við Hringbraut og næsta nágrenni þess á árabilinu
1943-54. Við sögu koma auk ofannefndra eiginkona Þórbergs, kölluð
Mammagagga, foreldrar Helgu Jónu, Asipabbi og Sjókamamma, og vinir og
venslafólk. Eitt megineinkenni Sálmsins er að Þórbergur bregður fyrir sig
48
TMM 1995:3