Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Page 95

konar eftirlíking af íslenskum mat. Af þessu mætti ætla að maður geti aldrei
losnað við íslendinginn í sjálfum sér, svo vitnað sé í Tabularasa Sigurðar
Guðmundssonar. Öfgafull afneitun í formi formælingar eða jafnvel eins
konar guðlasts, eins og Salman Rushdie beitir í Söngvum Satans, er til marks
um það að menningararfurinn sé ofurliði borinn eða útilokaður í þýðing-
unni og undirstrikar í rauninni hve ósamrýmanleg menningarsvæði geta
verið.12
Hvernig svo sem rithöfundar afgreiða gamla menningarheiminn, þá setur
hann mark sitt á ritsmíðar þeirra. I þessu sambandi má nefha að það er vart
einleikið hve off dauði kemur fyrir í skrifum höfunda sem þessara, að því er
virðist til að tákngera það sorgarferli sem innflytjendur ganga í gegnum.
Dauðinn gefiir lífinu merkingu og sorgin er dýrmæt því hún segir okkur að
við höfum notið, eins og lesa mátti í minningargrein nýverið. Þannig fær
hún okkur til að gera upp sakir, endurmeta líf okkar og samskipti við hinn
látna. Sjálfsvíg eru algeng og minna á orð Bharati Mukherjee: „Maður verður
að myrða sitt gamla sjálf til að geta endurnýjast.“
í skáldsögunni Leik hlœjandi láns (1989) eftir kínversk-bandarísku skáld-
konuna Amy Tan rekur hvert dauðsfallið annað. Bókin kjarnast að verulegu
leyti um það að ein dóttirin er látin taka sess látinnar móður sinnar í Klúbbi
hlæjandi láns, sem er skipaður konum fæddum í Kína. Stúlkunni reynist
torvelt að feta í fótspor móður sinnar. Eftir að móðirin steig á bandaríska
grund hafði hún reynt með öllum ráðum að hafa uppi á tvíburum sem hún
varð að skilja eftir við vegarkant í Kína. Hún trúir því aldrei að þeir séu látnir
og svo reynist ekki heldur vera þótt það komi ekki á daginn fyrr en móðirin
er dáin. Tvíburarnir verða tákngervingar þess sem innflytjandinn á við að
rjá; móðirin heyr látlausa leit að þeim hluta af sjálfri sér sem hún skildi eft ir
og týndi. Þannig er Leikur hlœjandi láns dæmigerð fyrir bækur sem gerast á
mörkum tveggja heima. Með því að tefla saman kínverskum og bandarískum
veruleik með afar áleitnum og ferskum hætti næst samspil sem síðan verður
merkingarmiðja eða sögusvið bókarinnar. Einstakir kaflar gerast að vísu
ýmist í Bandaríkjunum eða Kína, en þegar upp er staðið felst söguefnið í
þriðja sviðinu eða millibilinu: átökunum milli þessara menningarheima.
Um leið dregst ffam hver hin sérkínverska arfleifð er og öfugt. Þetta er saga
á skilafresti.
Eins og ráða má af hjónaskilnuðum og dauða sögupersóna í þessu skáld-
verki Amy Tan eru heimarnir um margt ósamrýmanlegir. Bing litli deyr
þegar kínverska fjölskyldan hyggst fara á ströndina og hegða sér eins og
dæmigerðir Bandaríkjamenn. Hann hverfur í hafið og kínverskir töfrar
mega sín lítils við slíkar aðstæður. Af hjónabandsörðugleikum dætranna,
ekki síst þeim sem giftast hvítum Könum, má ráða að „þýðingastarfið“ er
TMM 1995:3
93