Skírnir - 01.09.1987, Blaðsíða 28

234 JÓNAS KRISTJÁNSSON SKÍRNIR
íslendingasögur eru þær sögur nefndar sem gerast á tímabilinu
frá landnámsöld fram um miðbik 11. aldar. Nafnið er ekki í besta
lagi valið með þessari takmörkun, enda voru svo að fornu nefndar
allar sögur um íslenska menn. Enn lakara er þó heiti það sem sög-
um þessum hefur stundum verið valið á erlendum málum: ætte-
sagaer eða slektssager, Family Sagas, Familiengeschichten o. s. frv.,
það getur aðeins átt við sumar sagnanna.
Riddarasógur voru fyrir öndverðu þýddar úr frönsku í Noregi á
dögum Hákonar konungs gamla. Þær bárust brátt til Islands og
hafa nær einvörðungu varðveist í íslenskum handritum. Hér báru
þær einnig ríkulega ávöxtu í nýjum riddarasögum sem síðan voru
frumskapaðar af efni úr ýmsum áttum.
Foks er að nefna Fornaldarsögur sem gerast í grárri forneskju
fyrir íslands byggð. Þær eru stundum nefndar fornaldarsögur
Norðurlanda til greiningar frá öðrum sögum sem í forneskju gerast
sunnar í heimi, þ. e. a. s. riddarasögum sem þá hafa stundum verið
nefndar fornsögur Suðurlanda. Talið er að sögur þessar hafi öldum
saman verið sagðar af munni fram, stundum með stuðningi fornra
kvæða, en svo virðist sem þær hafi síðast allra fornsagna fengið
þegnrétt á bókfelli, líklega ekki fyrr en undir lok 13. aldar.
Stundum er viðhöfð önnur skipting sagnanna sem gengur að
nokkru leyti þvert á þá flokkun sem nú var lýst: þá er þeim skipt í
samtíðarsögur og fortíðarsögur. Samtíðarsögur eru færðar í letur
skömmu eftir að atburðir gerðust, en fortíðarsögur ekki fyrr en
lengra er frá liðið. Aldrei hafa menn þó reynt að skipta öllum
sögunum milli þessara tveggja flokka, enda sjaldnast unnt að segja
nákvæmlega hvenær tilteknar sögur voru skrásettar. Ef til vill
mætti búa til þá skilgreiningu að samtíðarsögur séu þær sögur sem
skrásettar eru eftir frásögnum sjónarvotta eða að minnsta kosti
ekki fjær atburðum en svo að „elstu menn“ gætu munað þá. Sam-
kvæmt því mundu flestar biskupasögur og Sturlungasögur teljast
vera samtíðarsögur, og einnig þær konungasögur sem gerast - lát-
um oss segja eftir daga Sigurðar Jórsalafara (d. 1130). Þótt þessi
skipting sé ekki fullglögg, varðar hún miklu fyrir það viðfangsefni
sem hér er til umræðu. Því nær sem sagnaritari stendur atburðum,
því meiri líkur eru til að nokkuð sé hæft í frásögnum hans. Þess hef-