Skírnir - 01.09.1987, Side 32

238 JÓNAS KRISTJÁNSSON SKÍRNIR
Upp úr aldamótunum 1800 kom rómantíska hreyfingin til
Norðurlanda, og með henni hófust fornsögur okkar til meira vegs
og áhrifa heldur en nokkru sinni fyrr eða síðar. Sögurnar, Snorra-
Edda og eddukvæðin voru lesin á frummáli og þýdd á Norður-
landamál, og jafnframt urðu þau uppsprettulindir nýrra bók-
menntaverka. Og alla 19. öldina voru konungasögur og Islend-
ingasögur notaðar gagnrýnislítið sem heimildir nýrra sagnfræði-
rita. Þá lifðu Norðmenn enn í sinni sælu barnatrú. Þá gat P.A.
Munch notað Heimskringlu í friði er hann setti saman sitt risa-
vaxna verk Det norske folks historie sem út kom upp úr miðri öld-
inni. (Nú þykjast Norðmenn raunar sjá þess vott að hann hafi verið
tekinn eitthvað að efast á síðustu árum sínum.)
Þungvægar efasemdir um konungasögur komu fyrst frá Svíum.
Þeir áttu engar sögur sjálfir og voru því öfundarfullir í garð Islend-
inga og Norðmanna. Laurits Weibull (1873-1960) er venjulega tal-
inn fyrstur hörgabrjótur í flokki Svía, og er til nefnt rit hans Krit-
iska undersökningar i Nordens historia (1911). Þótt gagnrýni hans
beinist einkum gegn konungasögum, þá tekur hann Islendingasög-
ur með í fallinu. Islendingar þekktu ekki rit hans né annarra slíkra
efunarmanna eða sinntu þeim að minnsta kosti lítt. En Norðmönn-
um varð svo mikið um að þeir hafa síðan lítt þorað að nota kon-
ungasögur sem heimildir í nýjum söguritum, og Edvard Bull skrif-
aði í Det norske folks liv og historie:
Vi ma oppgi enhver illusjon om at Snorres mektige historiske epos har
noen dypere likhet med det som faktisk skedde i tiden mellom slaget i
Hafsfjord og slaget pa Re.5
íslendingasögur urðu sem nefnt var fyrir nokkurri gagnrýni út-
lendinga, en friðhelgi þeirra var mikil. Erlendir trúmenn stóðu
vörð Um þær lengi vel, og Islendingar sjálfir treystu sannindum
þeirra eftir að sænskir og norskir sagnfræðingar höfðu kastað
Snorra útbyrðis. Yfirleitt er talið að Daninn Edwin Jessen hafi
byrjað helgispj öllin með ritgerð sinni „Uber die Glaubwúrdigkeit
der Egils-Saga und anderer Islánder-Sagas“.6 Sem sjá má birtist rit-
gerð þessi á þýsku, því að flestir Danir voru enn svo sagnahollir að
þeir vildu ekki sjá þvílíkt guðlast í sínu landi. Jessen leitaði því til