Skírnir - 01.09.1987, Qupperneq 118

324
PÁLLSKÚLASON
SKÍRNIR
hugsun sem er þegar fjötruð í fastmótað kerfi skoðana á heiminum,
fastmótað kerfi hugmynda um það hvernig eigi að hugsa og um
hvað eigi að hugsa.
V
Hér er komið að því sem skýrir fyrir okkur hvers vegna prédikun
í anda tilvistarhugsunar mætir kæruleysi, efasemdum og aðkasti.
Menn bregðast við henni á þennan hátt vegna þeirra föstu venja og
hefða sem njörva niður hugsun manna í daglegu lífi og taka til allra
þátta lífsins. Rígskorðuð reglukerfi setja ákveðinn mælikvarða á
hugsanir manna og skoðanir, mælikvarða sem veitir fólki festu og
öryggi, beinir hugsunum þess eftir ákveðnum brautum, stýrir
löngunum þess, þörfum og hvötum og losar fólk undan því erfiði
að hugsa upp á eigin spýtur. Listin að lifa - það er að segja listin að
hugsa - er einmitt að læra að brjótast út úr viðjum viðtekinnar
hugsunar, hinnar fastmótuðu hugsunarhefðar.
En það er hægara sagt en gert. Hugsun okkar er þegar yfirveguð
í ákveðnum, bundnum formum. Hún lætur stjórnast af hefð og
löggrónum vana. Þess vegna streitist fólk iðulega á móti því að yfir-
vega hugsun sína. Það vill að hugsunin sé gefin eins og hlutveru-
leikinn í kringum okkur, gefin í fastmótuðum formúlum og
frösum. Er til líf eftir dauðann? Já eða nei. Menn velja ákveðna
frasa og formúlur og komast með léttum leik fram hjá allri yfirveg-
un.
Höfuðvandi Sigurðar í umfjölluninni um mikilvægi dauðans er
einmitt að fá fólk til að yfirvega. Hin vanalega spurning um dauð-
ann er þessi: er hugsanlegt að líf sé að loknu þessu? En spurning
Sigurðar er miklu fremur þessi: hvað máli skiptir það fyrir líf okkar
hér og nú hvort við gerum ráð fyrir möguleikanum á framhaldslífi
eða höfnum honum? Með öðrum orðum: hverju breytir það fyrir
líf okkar hvort við gerum ráð fyrir öðru lífi eða gerum ekki ráð fyr-
ir því? Þessi spurning knýr menn til yfirvegunar en ekki bara til
játningar á trú sinni eða vantrú.18
Að leggja málið fyrir með þessum hætti er í anda tilvistarheim-
speki. Tilvistarvandinn er ævinlega trúarlegs eðlis, því að allt er
undir því komið hvort og þá hvernig við vogum að leggja okkur
sjálf að veði í skoðunum okkar og afstöðu. Við getum ekki af heil-