Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Side 5

4
ÁSTA KRISTÍN BENEDIKTSDÓTTIR OG RANNvEIG SvERRISDÓTTIR
byggja á – felur í sér andstæðu sína og allt það sem það er ekki; hinsegin
er það sem er ekki talið venjulegt, eðlilegt eða hefðbundið, sér í lagi hvað
varðar kyn og kynverund, í því samhengi sem um er að ræða hverju sinni.3
Þannig er hinsegin greinandi hugtak, eins og Hafdís Erla Hafsteinsdóttir
rekur í nýlegri grein um hinsegin sagnfræði, því það beinir sjónum að sam-
félagi og menningu, valdaformgerðum og normum – því sem gerir það að
verkum að sumt er talið venjulegt og annað afbrigðilegt.4 Hinsegin er hins
vegar líka notað sem sjálfsmyndarhugtak, oft sem yfirhugtak eða regnhlíf
yfir ýmsa hópa fólks, svo sem tvíkynhneigða, lesbíur, trans fólk, homma,
pankynhneigða, intersex fólk og svo framvegis. Slíkri notkun hafna Berlant
og Warner, enda var hin róttæka notkun á hugtakinu frá upphafi beinlínis
andsvar við sjálfsmyndarpólitík; því fylgdi krafa um að horft yrði gagn-
rýnum augum á norm og valdaafstöður í tengslum við til dæmis kynlíf og
kynhlutverk án þess að afmarka hagsmuni baráttunnar við sjálfsmyndir og
hópa á borð við homma eða lesbíur.5 Notkun hinsegin sem sjálfsmyndar-
og regnhlífarhugtaks er engu að síður víða algeng, til dæmis á Íslandi, sem
gerir að verkum að oft er erfitt að greina hvað nákvæmlega er átt við þegar
talað er um að eitthvað eða einhver sé hinsegin.6
Hinsegin fræði eru upp runnin í Bandaríkjunum og náðu fyrst útbreiðslu
í hinum enskumælandi heimi. Í akademísku samhengi eru þau nátengd
femínisma og kynjafræðum, eftirlendufræðum, fötlunarfræðum og fleiri
sviðum sem rannsaka jaðarsetningu, valdatengsl og málefni minnihluta-
hópa. Þau eru hvort tveggja í senn skilgetið afkvæmi homma- og lesbíu-
rannsókna (e. gay and lesbian studies) og gagnrýni á þær en þær síðarnefndu
3 Fræg er skilgreining Davids M. Halperin: „Queer is by definition whatever is at
odds with the normal, the legitimate, the dominant. There is nothing in particular
to which it necessarily refers. It is an identity without an essence.“ Sjá David M.
Halperin, Saint Foucault: Towards a Gay Hagiography, New York og Oxford: Oxford
University Press, 1995, bls. 62.
4 Hafdís Erla Hafsteinsdóttir, „Forsenda fyrir betra lífi“? Tilraun til skilgreiningar
á hinsegin sögu“, Svo veistu að þú varst ekki hér: Hinsegin sagnfræði og hinsegin saga
á Íslandi, ritstj. Íris Ellenberger, Ásta Kristín Benediktsdóttir og Hafdís Erla Haf-
steinsdóttir, Reykjavík: Sögufélag, 2017, bls. 21–58, hér bls. 31–34. Á íslensku hefur
hinsegin fest í sessi sem þýðing á queer en eins og Hafdís bendir á (bls. 31, nmgr. 26)
er ekki sjálfgefið að hægt sé að leggja hugtökin fullkomlega að jöfnu, m.a. sökum
þess að hinsegin er í almennari notkun á Íslandi en queer er víðast hvar.
5 Sjá Lauren Berlant og Michael Warner, „Hvað kenna hinsegin fræði okkur um
X?“, bls. 171.
6 Ágætt yfirlit yfir notkun og skilgreiningar á hugtakinu queer má t.d. sjá í Nikki
Sullivan, A Critical Introduction to Queer Theory, Edinborg: Edinburgh University
Press, 2003, bls. 37–56.