Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Síða 49

48
Af þessu má álykta að séra Þórður hafi þótt vænlegt mannsefni en hvort
Guðrúnu hafi hugnast þessi ráðahagur verður ekki vitað. Líklega hefur
hún ekki fengið miklu ráðið þar um sjálf því á þessum tíma ríkti föð-
urvald þegar kom að gjaforði dætra í efri lögum samfélagsins. Því til stuðn-
ings má geta þess að eldri systir hennar, Þuríður, varð að lúta föðurvaldi
þegar hún giftist Eiríki Kúld þótt hún hefði sjálf kosið sér annan mann og
verið leynilega trúlofuð um hríð.36 Hér má líka minna á að þegar íslensk-
ar konur hófu að birta eftir sig sagnaskáldskap, seint á nítjándu öld, var
föðurvaldið þeim ofarlega í huga, sérstaklega það óréttlæti að mega ekki
velja sér maka sjálfar.37 „Ömmur mínar giftust báðar nauðugar, Guðríður
sárnauðug, Þuríður nauðug, og ekki hló brúðkaupsdagurinn við henni“,
skrifar Málfríður Einarsdóttir í Samastaður í tilverunni38 og mörg dæmi
um slíkar nauðungargiftingar er að finna í frásögnum frá nítjándu öld.
Brúðkaup Guðrúnar og Þórðar var haldið í Flatey á Breiðafirði 6. maí árið
1850 og var mágur Guðrúnar, séra Eiríkur Kúld, annar svaramanna en
hinn var Brynjólfur Benedictsen kaupmaður. Þetta sama ár hafði Guðrún
verið „þjónustustúlka“ í Flatey, á heimili tengdaforeldra Þuríðar, Ólafs
Sívertssen prófasts og Jóhönnu Friðriku konu hans.39
Guðrún er einnig skráð til heimilis í Flatey fimm árum áður, 1845,
fjórtán ára gömul, en þá hjá systur sinni og mági.40 Í bréfi sem Sveinbjörn
36 Jón Helgason, „Hamingjulaust líf Þuríðar Kúld á menningarsetrinu í Flatey“,
Tíminn, 10. –11. sept. 1988 (helgarblað), bls. 1–4, hér bls. 1. Sjá einnig Þórbergur
Þórðarson, Ævisaga Árna prófasts Þórarinssonar II, Reykjavík: Mál og menning,
1977, bls. 257–260. Jón Helgason byggir frásögn sína að öllum líkindum á frásögn
séra Árna í bók Þórbergs.
37 Sjá Soffía Auður Birgisdóttir, „Skyldan og sköpunarþráin“, sérstaklega er fjallað
um gagnrýni á vald föður til að velja dætrum sínum maka í smásögum Torfhildar
Hólm á bls. 919–920. Nefna má sögur eftir fleiri íslenska kvenhöfunda þar sem
nauðungarhjónaböndum er lýst, t.a.m. eftir Elínborgu Lárusdóttur en ömmur
hennar giftust báðar nauðugar. Sjá Birna Kristín Lárusdóttir, „„Hvað skyldi mér
fénast í dag.“ Um Förumenn Elínborgar Lárusdóttur“, MA-ritgerð í íslenskum
bókmenntum við Háskóla Íslands, 2011, aðgengileg á vefnum Skemman: http://
hdl.handle.net/1946/8339.
38 Málfríður Einarsdóttir, Samastaður í tilverunni, Reykjavík: Ljóðhús, 1977, bls. 13.
39 Hún er skráð sem „jfr. Guðrún S. Egilsen, þjónustustúlka“. Sjá Þjóðskjalasafn Ís-
lands (ÞÍ), manntal fyrir Flatey á Breiðafirði 1850. Á vef Þjóðskjalasafnsins, mann-
tal.is, má skoða þau manntöl sem búið er að skrá rafrænt, m.a. frá árunum 1835,
1840, 1845, 1850, 1855, 1860, 1870, 1880, 1890, 1901 og 1910, svo nefnd séu þau
sem varða líftíma Guðrúnar.
40 Hún er skráð sem „Guðrún Egilson, systir húsmóðurinnar“. Sjá ÞÍ, manntal fyrir
Flatey á Breiðafirði 1845.
soffía auðuR BiRGisdóttiR