Læknaneminn - 01.04.1994, Qupperneq 29

TENGSL E-CADHERINS
VH) MYNDUN MEINVARPA
r
Kristján Skúli Asgeirsson
INNGANGUR
ÍFARANDI VÖXTUR krabbameinsfruma og
meinvörp er megin ástæðan fyrir því að meðferð á
krabbameinssjúklingumnærekkitilætluðumárangri.
Þegar krabbameinssjúklingur deyr er það oftast af
völdum þessa (1). Staðreyndimar sýna að meinvörp
fmnast, hvort sem þau em greind klíniskt eða við
smásjárskoðun (micrometastases), hjá u.þ.b. 60%
sjúklinga sem greinast með þétt æxli (þó ekki
húðkrabbamein fyrir utan melanoma). I flestum
tilfellum finnast meinvörp í fleiri en einu líffæri (1,
2). Það hefði því ótvírætt “klínískt” gildi efhægtværi
að koma í veg fyrir myndun meinvarpa.
Arið 1829 sýndi franskur læknir, Joseph Claude
Recamier, fyrstur manna fram á að meinvörp
mynduðust við það að krabbameinsfmmur fæm í
blóðrásina og flyttust með henni til fjarlægra líffæra.
Aðurhöfðu læknartekið eftir því að æxli gátu stækkað
og vaxið ífarandi til nálægra líffæra og eitla en þeir
töldu að æxli mynduðust sjálfstætt efþau fundust í
fjarlægum líffærum (3).
A þessum rúmlega 160 árum sem liðin em frá því
að Joseph Claude Recamier birti niðurstöður sínar
hefur þetta meinvarpaferli verið þymir í augum
vísindamanna enda hafa framfarir í rannsóknum á
þessu sviði látið á sér standa miðað við á öðmm s viðum
krabbameinsrannsókna. Skýringin er hugsanlega sú
hversu margþætt og flókið þetta viðfangsefni er. Af
þessum sökum hafa vísindamenn skipt
meinvarpaferlinu í mörg skref og einbeitt sér að því
að skoða eitt skref í einu (2). Þannig hefur verið sýnt
Höfundur er læknanemi við lœknadeild Háskóla
Islands.
fram á að ef illkynja æxlisfruma myndar meinvörp,
verður henni að takast að:
1) Losna úr tengslum við nágrannafrumu í
œxlinu.
2) Vaxa ífarandi í umliggjandi vef.
3) Komast inn í blóðrásina og halda þar lífi.
4) Stöðvast í hárœðabeði.
5) Komast aftur úr blóðrásinni og inn í vefinn
umhverfis.
6) Fjölga sér í nýja vefnum.
Þegar illkynja æxlisfmma vex verður umliggjandi
millifrumuefhisífelltávegihennar (4,5). Rannsóknir
á áttunda og níunda áratug sýndu að aukinn styrk
próteinkljúfandi ensíma (proteinases) var að fínna í
mörgum æxlum (4). I dag ervitað að æxlisfmmurnar
sjálfar svo og fjöldi annarra frnrna í nágrenni við
æxlið geta myndað þessi ensím og er hlutverk þeirra
talið veraaðbrjóta niður millifmmuefnið og auðvelda
þannig ífarandi vöxt æxlisfrumanna (1).
A síðasta áratug hefur áhugi aukist fyrir því að
skoða þær sameindir sem gera frumunum kleift að
loða annars vegar við aðrar frumur og hins vegar við
sitt nánasta umhverfí. Eins og mynd 1 sýnir er
hugsanlegt að þessar samloðunarsameindir gegni
hlutverki í öllum stigum meinvarpaferilsins (4).
Rannsóknir á því hvernig illkynja fruma losnar úr
tengslum við nágrannafrumu (mynd 1-1) hafa beinst
að því að skoða flokk samloðunarsameinda sem
kallast einu nafni cadherín. E-cadherín er einn
undirflokkur cadherín samloðunarsameinda sem er
tjáð meðalannars áfrumuhimnu þekjufruma. Arið
1989 vakti rannsókn á E-cadheríni mikla athygli. Þá
kom í fyrsta skipti í ljós að útlit þekjufruma breyttist
LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.
23