Læknaneminn - 01.04.1994, Side 51

Tafla 6. Tegundir verkja og áhrif þeirra á meðferð.
Uppruni verkjar Hvernig Dæmi Morfín- næmi Lyfjameöferð
S ARS AUKABOÐ- EFNA VERKUR1 ' Innra líífæri 'Stodvefur ‘ Taugaþrýstingur? Erting taugaenda Lifrarhýðisverkur7 Beinverkir + +/- +/- Salílyf +/- morfínlyf Salílyf +/- morfínlyf Salílyf +/- morfínlyf barksterar
* Vöbvakrampi - voðvaslakar
TAUGASKEMMDA- VERKUR ‘ Öttaugaverkur ‘ Miötaugaverkur Skemmd á megintaugS (“deafferentation") Skemmd í kjörnum í miðtaugakerfi Taugahnútur; innvoxtur æxlis í taug, t.d. flækjur á hálsi eða grind. ;Æxlli stúku; slagverkur; - / (+j geðdeyfðaralyf-, /einkum þau sem verka fyrir / tilstilli serótóníns; / krampalyf; / staðdeyfilyf \ (barksterar)^; \ (morfín)5
'Semjuverkur Hlutskemmd í fráfærslutaugum semiuhluta ósiálfráða taueakerfisins^: Taugaskem mdaverk ur eftir sumar aögerðir:
1E. “nociceptive pain’’ þ,e, verkur sem stafar frá losun sársaukaboðefna
2 Stafar frá ertingi “taugataugaum” (nervi nervorum) í taugaslíðri.
3 Einkennist af brunaverk og/eða stingandi verk ásamt skynbreytingum ísamsvarandi húðskynsbrondu (“dermatome”).
4 Geta aukið næmi taugbrvstingisverkia fvrir morfínum. e.t.v meb bví að draga úr biúgmvndm a í æxlissvæðinu.
5 Við krabbamein er oft um blandaðan taugaverk aö ræöa sem svarar aö nokkru morfínmeöferö. Miötaugaverkur sem stafar frá
frá taugarýrnun svarar. stundununorfinum.
6 Einkennist af brunaverk í yfirborði húðar en samsvarar ekki húðbröndu. Stundum nefndur á ensku “reflex sympathetic dystrophy”.
T augaske m mdaverkir geta stundum haft í sér þátt úr semjuverk. Sem dæmi má nefna heilkenni Pancoasts, þar sem lungaæxli staðsett í efsta
hluta lunga vex upp í taugaflækju handleggsins en einnig í hluta hálsflækjunnar.
7 Verkur sem stafar af spennu í hýöi (“kapsúlú”) líffæris t.d. lifrar eða nýra.
“sígandi” langvinnir verkir berist með C-taugaþráðum.
Fyrir um það bil tuttugu árum fundust 6-lípótrópín í
heilavef, endorfín, sem svo síðar reyndist unnt að
flokka í a.m.k. íjóra undirflokka (alfa, beta, gamma
og delta), enkefalín og dýnorfín. Ljóst er að þessi efni
gegna mikilvægu hlutverki í sambandi við náttúrulegt
verkjaþol. Þannig hefur verið sýnt fram á að B-
lípótrópín aukast mjög á meðgöngu og sérlega fyrir
fæðingu (22) og eiga sennilega verulegan þátt í að
gera fæðinguna að jafnaði “þolanlega”, hvað svo sem
þolanlegur í þessu sambandi þýðir í huga karlmanns!
A síðustu árum hafa fundist mismunandi boðnemar
morfínlyija1 sem hver og einn virðist koma af stað
ákveðnum viðbrögðum. Þannig er talið að a-neminn
tengist vanlíðan sem morfíni getur fylgt, K-neminn
sljóleika en p-neminn öndunarhömlun og
hægðatregðu. Viðtækin vekja samt vonir um að unnt
reynist að finna kjörmorfín sem hafi einungis
' Morfínlyf= morfínlík lyf= ópíóíðar
LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.
45