Læknaneminn - 01.04.1994, Síða 57

3
VERKJASTIGINN
sterkt morfinlyf +/-
BEYGL
+/- STOÐLYF
veikt morfínlyf * +
J3EYGL
ef verlcur heldur
áfram eða versnar
+/- STOÐLYF
ef verkur heldur
áfram eða versnar
BEYGL **
3
+/- STOÐLYF
* t.d. Kodein 25-75 mg x 4-6.
** bólguey ðandi g igtarlyf;
einnig nefnd salílyf.
* * * Sumir sleppa þessari
tröppu og stiga beint úr
fyrstu upp t hina þriðju.
Mynd 10. Verkjastigi (WHO). Stoðlyf'erutil dœmismaga- oghægðalyf Misoprostol (Cytotec®) er mjög
dýrt en sérstaklega œtlað tilþess að koma í vegfyrir slímhúðarskemmdir bólgueyðandi gigtarlyfja. Barksterar
eru annað dœmi um hjálparlyf oggeta verið góðir með salílyfjum ef umprostaglandin-orsakaða verki er að
rœða, en þá þarf að gefa fyrirbyggjandi sýruhamlandi lyffrá upphaji. Barksterar eiga einnig við þegar um
taugaverki er að rœða. Hœgðalyf (t.d. sorbitol 10-15 mlx2 og/eðapíkósúlfatdropar (Laxorberal®) 10-20
droparx 1-2) ogvelgjuvarnarlyf (t.d. haloperidol 1-2 mgx 1-2 eða metópímasín (Vogalene®) 10 mgx 4-6)
eru sígild hjálparlyf morfínlyfja.
Dugi þessi samsetning ekki þá er haldið upp
stigann og morfín kemur í stað kódeíns (t.d. mxt.
morfín 5-10 mg x 6 eða þá morfínforðatöflur eða
forðablanda' (t.d. Contalgin©, Dolcontin®) 10-30
mgx2. Háskammtarafmorfíni(þ.e. munnlegtmorfín
>1000 mg/sólarhring) eru sjaldgæfir og 80%
sjúklinganna þurfa 200 mg eða minna á sólarhring
(29). Ef sjúklingurinn er skar, mjög gamall eða þurr
er ráðlegt að byrja með morfínskammtinn í lægri
mörkum (t.d. 5 mg x 6). Aðgengi morfíns eftir inntöku
er að jafnaði um 25% (20-40%) og er það allmiklu
meira en áður vartalið. Það breytist í lifrinni að mestu
í 3-morfínglúkúróníð sem hefur sýnt sig i
dýratilraunum að vera að einhverju leyti
morfínandefni. Ekki er vitað hvort þetta skiptir máli
hjá mönnum (30). Að litlu leyti brotnarmorfín niður
í 6-morfínglúkúróníð sem er um 50 sinnum virkara en
venjulegt móðurefnið og kann það að skýra hvers
vegna morfín er tiltölulega virkt eftir inntöku um
munn (31). Venjulega stendur verkun morfíns í 4-5
klukkustundir og lengur þegar það er gefið í
hryggjarlegg. Viðþolmyndun styttist verkun morfíns
og þá þarf að gefa stærri skammta og stundum einnig
að stytta tímann á milli skammta. Mikilvægt er að hafa
í huga að fólk sem komið er yfír miðjan aldur hefur
tilhneigingu til þess að hlaða upp morfíni vegna minni
Tafla 10. Bólgueyðandi gigtarlyf- 1.
Kostir verkjalyf Okostir meltingartruflanir
bólgueyðandi suð fyrir eyrum
hitalækkandi ahrif á storkukerfið
'Unnt er að fá forðablöndu af morfíni en formið er enn sem stendur undanþágulyf.
LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.
51