Læknaneminn - 01.04.1994, Side 66

Lyfjaleið P.O. P.R. S.C. I. V. I HRYGGJ AR- LEGG Lyfjaleið

P.O. 1 0 8 3-5* 2,5-4* P.O.
i
P.R. 1 2 10 2,5-4,5' 2-3,5* 0,8-0,9*

S.C. 30-50* 20-40* 1 0 8 0,7-0,8* s.c.

I.V. 35-60* 25-45* 1 2 10 0,6-0,7* r^-

I HRYGGJAR- LEGG 100 8 0 30-50* 25-40* 10 i HRYGGJAR- LEGG
Mynd 12. Lyfjaform morfíns - moríínleiðir. Myndin erlesinfrá vinstritilhægri (ogöfugt!) ogsýnirhvernig
umreikna má morfínskammtaþegarfarið er úr einu lyfjaformi í annað. Grundvallareining er 10 (t.d. mg) og
magniðerallsstaðarreiknaðútfráhenni. (P.O. =peros=ummunn;P.R. =perrectum=ídaus;S.C. =subcutem
= undirhúð; 1. V.=in venam=í œð).
Erfitt getur verið að reikna út skammta sérstaklega ef um er að rœða að breyta morfínskammti úr munniyfir
í mœnuleggsskammt. Menn hafa reynt að setja saman ýmsarformúlur til að nálgast vandamálið. Dœmi er
X=P+A+I+N, þar sem Xer summa breytiþátta, P erþyngd verkjar á verkjastiku 0-10, A er aldursþáttur, I
er morfinþáttur í œð og N erþáttur taugaskemmda í verknum (sjá S L Du Pen ogAR Williams: The dilemma
of conversion from systemic to epidural morphine: aproposed conversion toolfor treatment of cancerpain.
Pain 1994; 56: 113-118).
* Hœrri skammturinn er gefinn ef sjúklingur er með verki þegar breytt er um lyfjaform.
taugar eða 3) ífarandi æxlisvöxtur í sömu líffæri.
Mikilvægt er að gera sér lj ósa grein fyrir að verulegur
mismunur getur bæði verið á einkennum og meðferð
eftir því um hvað er að ræða.
Ef um er að ræða þrýsting á úttaug veldur hann
verk á mótsvarandi taugasvæði. Ef þrýstingur er á
mœnutaug kemur verkur í samsvarandi húðbröndu.
Slíkum verk er oft lýst sem viðloðandi þyngslaverk/
brunaverk á viðkomandi taugasvæði sem hefur farið
vaxandi vikum eða mánuðum saman. I fyrstu getur
einstaklingnum reynst vel að skipta um stellingu til
þess að slá á verkinn en smám saman verður verkurinn
viðloðandi nær allan sólarhringinn. Þegar svona verkur
er langt genginn, verða næturnar oftast verstar f.o.f.
síðari hluti nætur, en þá safnast bjúgur á æxlissvæðið
sem eykur verkinn enn frekar. Þetta er hinn klassíski
krabbaverkur ef slíkur verkur er til. Verkurinn lætur
yfirleitt sæmilega vel undan morfínlytjum en oft þarf
að gefa með þeim salílyf/BEYGL (bólgueyðandi
gigtarlyf) til þess að slá á prostaglandin sem oft eru til
staðar í mismunandi miklum mæli og vekja eða efla
verki og einnig barkstera (47,48) til þess að draga úr
bjúgmyndun. Klassískt dæmi um svona verk er verkur
frá mjúkveíjaæxlum, hvort sem um er að ræða
móðuræxli (t.d. Pancoast- æxli) eða meinvörp.
Vaxi œxli inn í taug breytist verkurinn a.m.k. að
hluta yfir í taugaskemmdaverk sem birtist sem sár
brunaverkur á svæði viðkomandi taugar, oftast samfara
60
LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.