Læknaneminn - 01.04.1994, Page 149

Tafla 1. Nokkrir eitrunarvaldar og tillögur um
bráðameðferð.
Eitrunarvaldar Meðferð
Andkólínerg efni Fýsóstigmín
Benzódíazepín Flúmazeníl
Beta-blokkarar Glúkagon
Blásýra Nítrít, þíósúlfat, hýdrox- ókóbalamín
Digitalis Sértæk digitalis-mótefni
Etýlenglýkól Etanól
Fenýtóín Raðskömmtun lyfjakola
Flúrsýra Kalsíumglúkónat (staðbundið)
Isóníazíð Pýridoxín
Járn Deferoxamín
Kolmónoxíð Háþrýstisúrefni
Kókain Benzódíazepín
Lífræn fosföt Atrópín
Metanól Etanól
Nítrít Metýlen blámi
Ópíöt Naloxón
Parasetamól N-asetýlsýstein
Salicýlsýrusambönd Bíkarbonat til að basa þvag
Warfarín Fersk frosið plasma, K-vítamín
Þeófýllín Raðskömmtun lyfjakola, hemoperfusion
Þríhringja geðdeyfðarlyf Bikarbónat
þörfá að rjúfa hringrásina milli lifrar og garna. Þetta
á m.a. við um þeófýllín og fenóbarbítal. Er þá gefínn
hálfur skammtur lyfjakola á 2-4 klst. fresti en ráðlegt
að sleppa hægðalytjum við endurtekna gjöf kolanna.
Þessi aðferð er einnig talin gagnleg til að flýta útskilnaði
um meltingarveg við alvarlegar eitranir, s.s. af völdum
þríhringjageðdeyfðarlyíja.
Uthreinsun
Hin svo nefnda „whole bowel irrigation“ hefur
verið reynd við eitrunum en takmörkuð reynsla hefur
fengist enn sem komið er. Mörgum þykir þessi aðferð
óhentug í bráðum tilfellum, því að gefa þarf 1,51/klst.
af Golytely eða sambærilegri lausn, venjulega 4-6
lítra alls eða þar til tær vökvi gengur niður af
sjúklingnum. Sumirteljahelstgagn að þessari meðferð,
þegar hætta er á, að aðrar hreinsunaraðferðir nægi
ekki. Gæti það t.d. átt við forðatöflur, kekki eða
„bezoar“ af töflum.
ÚTSKILNAÐI FLÝTT
Aður hafa verið nefndar aðferðir til að flýta útskilnaði
efna með raðskömmtun lyljakola og bösun þvags
(salisýlsýrusambönd). I stöku eitrunartilfellum hafa
verið reynd blóðskipti en slíkt heyrir ti 1 undantekninga.
Háþrýstisúrefhi (hyperbaric oxygen) er kjörmeðferð
til að flýta útskilnaði kolmónoxíðs og ætti að nota þá
meðferð í öllum tilfellum, sem valda einkennum.
Höfundi þessarar greinar er kunnugt um tvo
háþrýstiklefa, sem notaðir hafa verið við
kolmónoxíðeitranir hér á landi. Er annar í eigu
Landhelgisgæslunnar en hinn í vörslu
Borgarspítalans, og erhægt að grípatil hins síðamefnda
hvenær sem er sólarhringsins.
Blóðskilun (hemodialysis) getur þurft að gera,
þegar önnur meðferð bregst í eitrunartilfellum. A
þetta t.d. við um sjúklinga með óviðráðanlega krampa,
hj artsláttartruflanir, rænuleysi, lifrar- eða nýmabilun.
Blóðskilun er hægt að beita á sameindir minni en 500
dalton að stærð með takmarkaða dreifingu og
próteinbindingu í líkamanum. Þetta getur t.d. komið
sér vel við eitranir af völdum salicýlsýrusambanda,
litíums, metanóls eða etýlenglýkóls.
„Hemoperfusion“ er afbrigði blóðskilunar, sem hentar
einkum við alvarlegar þeófýllíneitranir.
Gæta þarf vel að ábendingum og hafa náið samráð
við sérfræðing í nýrnasjúkdómum því að þetta er
ífarandi (invasiv) meðferð. Fyrir hana þarf að setja
upp grófan holæðarlegg (central vein catheter), gefa
segavamarlyf (anticoagulation) og viss hætta er á
fylgikvillum.
SÉRTÆK MEÐFERÐ
I öllum eitrunartilfellum þarf að huga fyrst að
lífsbjargandi meðferð og síðan greiningu oghreinsun.
Annars er oftast einkum um stuðningsmeðferð að ræða.
Tiltölulega fá efni eða lyf eiga sér nothæf mótefni en
mikilvægt er að muna eftir þeim möguleikum, sem
em á sértækri meðferð hverju sinni. Nokkrir þeirra
hafa verið nefndir hér á undan og verður ekki unnt að
geraþeimnánariskilíþessarigrein. Itöflu 1 erutalin
LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.
135