Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 21

Skírnir
íslendingar
19
ar og þar með viðhaldið sjálfum sér. Menn hafa fundið
skyldleikann við forfeður sína, hvert sinn er þeir lásu
eða heyrðu sögurnar, og þær hafa hins vegar mótað mál
og hugsjónir kynslóðar eftir kynslóð og þannig haldið við
lífssambandinu við fortíðina og trúnni á, að eðlið væri
enn hið sama.
Þar sem íslendingar hafa oft verið taldir háttprúðir,
góðmenni, gestrisnir, örlátir, glaðværir, þá eru þeir eigin-
leikar allir þættir í mannshugsjón Hávamála og sæma
höfðingjum. Þegar stórlætið kemur fram í sambandi við
þessar dyggðir, er það öllum til góðs.
Vandinn, sem stórlætinu fylgir, birtist fyrst þar, sem
gera þarf upp á milli manna. Það verður erfitt, þar sem
allir vilja teljast höfðingjar. Áður var sýnt, hvernig hinir
fornu Islendingar reyndu að leysa úr þessu með 'stjórnar-
skipun hins forna lýðveldis. Lausnin var jöfnuður. Það
var raunar eina hugsanlega lausnin, og þessi jafnaðar-
hugsjón hefir sett mót sitt á löggjöf íslendinga og sam-
líf allt: yfirmanna og undirgefinna, húsbænda og hjúa,
karla og kvenna, fullorðinna og barna. Hún kemur fram
í allri umgengni þeirra og fasi.
Yfirleitt eru Islendingar góðir menn og gegnir, meðan
vel er farið að þeim, en jafnskjótt og þeir mæta hrotta-
skap, eða ráðist er á sæmd þeirra og sjálfstæði, rísa þeir
öndverðir og gera þá stundum af ofurkappi ýmislegt, sem
þeir annars telja sér ekki sæma. Kemur það berast í ljós
í stjórnmáladeilum og blaðadeilum, sem mest óprýða ís-
lenzkt þjóðlíf.
Höfðingjahugsjónin og jafnaðarhugsjónin eru and-
stæður, sem erfitt er að jafna. Um leið og farið er eins
með alla, er stórlætinu ekki fullnægt, að svo miklu leyti,
sem það stefnir að því að vera meira metinn en aðrir.
Jöfnuðurinn er raunar neitun á þeim mun, sem öll reynsla
þó vottar að er á mönnum, bæði að eðli og afrekum. Hann
vinnur því á móti réttmætri viðurkenningu á yfirburðum
í hverju sem er, enda hafa íslendingar að jafnaði verið
seinþreyttir til að viðurkenna yfirburði samlanda sinna,
2*