Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 221

Skírnir
Ritfregnir
219
Thomas Hardy kann ákaflega vel að lýsa konunni. Hann lítur á
hana frá sjónarmiði karlmannsins. Hann er gersamlega karlmann-
legur í allri hugsun, laus við alla kynóra og krókaleiðir í þeim efn-
um. Fullkomlega hispurslaus i frásögn, án þess að dekra við klúr-
yrði. Ógeðslegt smjatt ýmsra tuttugustu aldar rithöfunda á alls
konar launmálum eiga engan stað í huga hins raunsæa og hrein-
hjartaða stórskálds. Hann þarf ekki að leita út á glapstigu hálf-
gerðrar eða algerðrar sálsýki — og fyrirlítur slíkt — til þess að
segja það, sem hann vill. Það er fjarri honum að reyna að kitla og
æsa lesendur sína með óeðlilegum og ómannlegum „fígúrum“, sem
hvergi eru til í veruleikanum (nema þá kannske í geðveikrahælum)
né lýsa með smásálarlegri nákvæmni þeim athöfnum, sem siðaðir
menn telja launmál. Það er lífiS sjálft, hið dýrðlega en þó fallvalta
líf, sterkt í veikleikanum, saklaust í sektinni, fórnandi öllu, jafnvel
sjálfu sér, fyrir kærleikann, — eða þá hin hliðin, smásálarlegt og
eigingjarnt líf, voðalegt í eyðileggjandi eigingirni og grimmd — dýrs-
eðlið ótamið — sem Thomas Hardy dregur fram á sjónarsviðið í
skáldsögunni Tess með hlutlausum og mildum orðum hins skarp-
skyggna áhorfanda.
Eg er viss um það, að ungt nútímafólk skilur fullkomlega lífs-
viðhorf þeirra Tess og Alec’s d’Urberville. En hræddur er ég um
það, að mörgum þeim, er ekki höfðu náð fullum þroska fyrir bylt-
ingatíma fyrri heimsstyrjaldar, veiti allerfitt að skilja framkomu
Angels við Tess, þeirri framkomu, er ræður úrslitum þessa mikla
sorgarleiks. Það blandast engum hugur um það, að Tess er, meðal
annars, árás á réttarfarið, eins og það er framkvæmt lögum sam-
kvæmt. Hin hreina og saklausa sveitastúlka, Tess, hefir verið ofsótt
og svívirt af óþokkamenni — siðferðilega gerspilltum manni. Þegar
Tess loks, í örvita sálarangist, verður manndýri þessu að bana,
segir réttlætistilfinning lesandans: Þetta var alveg eðlilegt. Það
var fullkomlega réttmætt að útrýma þessu skaðsemdardýri. Það
ætti miklu frekar að heiðra og verðlauna ,,morðingjann“ en hegna
honum. En hinn löglegi dómari er eðlilega ekki á sama máli, og
Tess verður, þrátt fyrir allar þær ofsóknir og allt það, ranglæti,
sem hún hefir orðið að líða, að gjalda líf með lifi. Enda þótt skað-
ræðismaðurinn hafi eyðilagt líf hennar, barns hennar og eigin-
manns og eitrað enn meira út frá sér, krefst „réttvísin“ einnig þess
brots af hamingju, sem mannlífið hefði, ef til vill, getað veitt henni
enn um stund. Krefst þess fyrir líf glæpamannsins, sem hún afmáði.
Tess kemur hrein og saklaus út úr sinum syndum. „Réttvísin" hefir
framið glæp.
Þessi áhrifamikla og ágæta saga er þýdd af Snæbirni Jónssyni
bóksala. Fylgir henni langur og vandlega saminn formáli eftir Snæ-
björn. Er þar ævisaga Thomasar Hardys. Þýðingin virðist vera