Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 82
80
Irving Langmuir
Skímir
aðferðum rökhugsunar við. Hvað eigum vér þá að gera?
Hvers vegna ekki gera það, sem mannkynið hefir ávallt
gert — nota þá hæfileika, sem vér höfum — nota heil-
brigða skynsemi, dómgreind og reynslu. Vér metum oft
hugsýnina of lítils.
Við nálega hvert viðfangsefni, sem mér hefir tekizt að
leysa, jafnvel þau, sem margra daga eða mánaða vinnu
þurfti til, hefir fullnaðarlausnin flogið mér í hug á broti
úr sekúndu með þeim hætti, að þar var ekki vitandi rök-
hugsun. Slíkar hugsýnir eru oft rangar. Það verður að
greina hinar réttu frá hinum röngu — stundum með heil-
brigðri skynsemi eða dómgreind — stundum með rökhugs-
un. Máttur mannsandans er miklu meiri en venjulega er
haldið. Vér getum oft metið aðstæður eða ráðið skaplyndi
manns af svip hans eða athöfnum, með þeim hætti, sem
alveg ógerlegt er að lýsa í orðum.
Hæfileiki manna til að ná réttum niðurstöðum á slíkan
hátt er mjög mismunandi. Hjátrú vor og vinsældir stjörnu-
spáfræði nú á tímum sanna, hve hugir vorir eru skeikulir.
En þar sem vér verðum nú við þá að búa, þá ættum vér að
temja þá, láta þá þroskast, rýna þá — en vér skulum ekki
hamla þeim með því að reyna að stjórna lífi voru ein-
göngu með vísindum og rökhugsun.
Siðafar vort er eins konar samanlögð speki og reynsla
vors kyns. Vér fáum það að miklu leyti með arferni (tra-
dition) eða trú. Sumir réttlæta það, sem illt er, með því
að vitna til siðafarsins — en yfirleitt hefir vitundin um
rétt og rangt, jafnvel þótt þessi hugtök séu stundum óljós,
reynzt mannkyninu ómetanleg gæði. Heimspekileg, há-
spekileg eða jafnvel vísindaleg sundurliðun á grundvall-
arreglum siðfræðinnar hefir ekki reynzt sérlega frjó. Sið-
gæðisvitund og velsæmi, þótt ekki sé vísindalegt, getur
átt meginþátt í því, að vinna stríðið.
Guðm. Finribogason
þýddi.