Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 173
Skírnir
Auður og örbirgð í íslenzkri prédikun
171
t. d. yfirleitt gengið út frá því, að óbreyttur verkamaður
geti ekki veitt sér skemmtiferð umhverfis hnöttinn í sinni
eigin lystisnekkju, en jafnframt talið sjálfsagt, að fjöldi
verksmiðjueigenda um allan heim geti eytt fáeinum árs-
launum verkamanns í einu í álíka mikilli geðshræringu og
þegar maður kaupir tölu á vestið sitt.
Það er eftirtektarvert, að jafnvl Helgi biskup, fyrir ein-
um hundrað árum, hefir komið auga á það, að samband er
milli þess mismunar, sem er á kjörum manna, og þeirrar
stöðu, sem þeir skipa í þjóðfélaginu. Honum finnst sem
forsjónin muni hafa skapað mennina misjafna að hæfi-
leikum og gáfum til þess að þeir verði hæfir til að skipta
með sér störfum, sem öll eru nauðsynleg. Þess vegna verða
hinir misjöfnu hæfileikar manna orsök í misjöfnum ytri
kjörum.27) En þarna nam hugsun þessa merka manns
staðar. Hann reyndi hvorki að gera grein fyrir því, hvers
vegna svo margir voru í öðrum stéttum en þeim, er sam-
svöruðu hæfileikum þeirra, né hvernig á því stæði, að
menn, sém ynnu nauðsynleg störf, bæru ekki lífsviður-
væri sitt úr býtum.
Það, sem er óljóst hugboð á dögum Helga Thordersen,
er orðið að átakanlegri vissu 1 tíð séra Jóns Bjarnasonar.
Hann er sá fyrsti, sem talar um stéttabaráttuna sem eðli-
legt félagsfyrirbrigði, sem ekki verði um flúið. Hann minn-
ist á vaxandi skilning Islendinga á hættum auðvaldsins:
„Aldrei hefir fólk vort vaknað til eins Ijósrar meðvitundar
um hætturnar, sem almenningi standa af auðvaldinu nær
og fjær í heiminum, eins og eftir að hinn útflutti partur
þjóðarinnar var kominn inn í þjóðlíf Vesturheims og var
til nokkurra verulegra muna farinn að átta sig á lífstil-
verunni fyrir utan gamla landið sitt“.28)
Ég býst við, að almenningur hafi lítt veitt því athygli,
að Vestur-íslendingar hafi átt nokkurn þátt í því að efla
skilning manna heima fyrir á þessu- máli. En að minnsta
kosti eitt skýrt dæmi veit ég máli séra Jóns til sönnunar.
Fyrsta verkamannafélag á íslandi var stofnað á Seyðis-
firði. Sá, sem þá var einn af aðalhvatamönnum þess, mað-