Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 175
Skírnir
Auður og örbirgð í íslenzkri prédikun
173
hljóti beinlínis að leiða af sér umbætur. Bæði séra Páll Sig-
urðsson, séra Jón Bjarnason og séra Haraldur Níelsson
vitna í veraldarsöguna því til sönnunar, að kristnar þjóð-
ir hafi sýnt meira framtak í þessum efnum heldur en þjóð-
ir með annarri lífsskoðun. Sá síðast nefndi ræðir oft um
ódauðleikann og þjóðlífið. Hann heldur því fram, að viss-
an um eilíft eðli mannsins sé „stoðin undir siðferðiskröf-
um mannfélagsins"-9) og með tilfinningunni fyrir mæti
mannssálarinnar hverfi tilfinningin fyrir mæti einstakl-
ingsins. Efnishyggjan og sú lífsskoðun, sem henni sé sam-
fara, hafi leitt af sér samkeppnina um auðinn og hið ytra
vald. Endurnýjun andlegrar lífsskoðunar mundi aftur á
móti verða grundvöllur jafnaðar og bræðralags.
Séra Haraldur skoðar fjárhagsmálin sem siðgæðismál
og trúir því, að allt, sem geri mennina betri og réttlátari,
miði líka til þess að jafna ytri kjör manna. Sama sjónar-
mið tekur próf. Ásmundur: „Neyðin í stórborgunum, þar
sem tugir þúsunda veslast upp á hverju ári, andlega og
líkamlega, og fjöldi verður hungurmorða. Hvað veldur?
Spyrjið auðmannavaldið, sem á miljónirnar. Spyrjið, hvort
það leiti fyrst guðsríkis“.30) En Jón biskup kemst svo að
orði: „Þess betur sem vér framfylgjum kristindóminum í
trú vorri og lífi voru, þess meira mun draga úr neyðinni
í heiminum".31)
Þá hefir því og verið haldið fram, að trú kristninnar á
guðlega forsjón mundi draga úr viðleitni mannanna til að
bjarga sér sjálfir. Prédikararnir vita af þessari hættu, en
þeir mótmæla því eindregið, að réttur skilningur á for-
sjóninni leiði til slíks. Þeir vara bæði við því, sem þeir
nefna oftrú og vantrú á forsjóninni. Oftrúin er það, að
ætla guði allt án aðgerðar mannsins; vantrúin, að vænta
engrar æðri handleiðslu, þegar geta mannsins nær ekki
lengra. Maðurinn verður ávallt að gera sitt til. Merkileg
er ræða séra Páls Sigurðssonar um forsjónina.32) Hans
skilningur er sá, að forsjónin sjálf sé beinlínis að verki í
skynsemi mannsins og framfarahug.
Þá er það að lokum afstaða kirkjulegrar prédikunar til