Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 218

216
Ritfregnir
Skírnir
sjóndeildarhring sinn. Þar var hann í 5 ár. Hann var sístarfandi,
fór margar rannsóknarferðir um torsóttar slóðir. Hann vann að
mælingum og gerði landabréf. Hefir hann unnið þar rnikið og ómet-
anlegt brautryðjandastarf.
Eftir heimkomu sína frá Síberíu dvaldist hann um nokkurra ára
skeið í St. Pétursborg. Stundaði hann þar háskólanám, en vann
jafnframt að ritstörfum í sérgreinum sínum, jarðfræði og landa-
fræði. Kom honum þar að góðu haldi reynsla hans í Síberíu. Gat
hann sér brátt hinn bezta orðstír. Krapotkin hafði fram til þessa
aldrei komið til Vestur-Evrópu. En leið hans hlaut að liggja þang-
að eins og svo margra rússneskra menntamanna um þessar mundir.
Einkum voru þeir fjölmennir í Sviss. Krapotkin kynntist þar í
fyrsta sinn alþjóðasamtökum verkamanna, er smám saman höfðu
eflzt, og þeim drjúga þætti, er svissneskir verkamenn áttu í þeim.
Hann snerist von bráðar á sveif með stjórnleysingjum eða Bakun-
istum eins og þeir voru kallaðir þá.
Þegar Krapotkin kom heim til Rússlands aftur, var vöknuð þar
mikil hreyfing, einkum meðal æskumanna, og varð Krapotkin brátt
einn helzti forvígismaður hennar. Þeir snerust gegn harðstjórn og
rótgrónum venjum og voru því illa séðir af keisara og aðli, enda
var félagsskapur þeirra stranglega bannaður. Krapotkin varð að
fara huldu höfði, en svo fór að lokum, að hann var tekinn höndum
og varpað í fangelsi. Rússnesku fangelsin höfðu veitt mörgum
hinztu hvíld, en Krapotkin var ódrepandi, og með einstakri dirfsku
tókst honum að flýja. Var það mikið lán, því að annars hefðum
við ef til vill aldrei augum litið hin mörgu vísinda- og fræðirit, er
Krapotkin samdi eftir þann tima. Ferðinni var nú heitið vestur á
bóginn, og beindist allur hugur hans að stjórnleysisstefnunni. Starf-
aði hann einkum í Frakklandi og Sviss. Getur hann margra sam-
starfsmanna af hinni mestu snilld og skilningi.
Þegar hér var komið, hafði stjórnleysisstefnunni aukizt mjög
fylgi, og var Krapotkin talinn höfuðforvígismaður hennar eftir frá-
fall Bakunins. Stefnan átti mestu fylgi að fagna meðal verkamanna
og var því illa þokkuð af æðri stéttunum. Stjórnleysingjum var
kennt um, ef óánægja eða uppþot voru meðal verkamanna, og loks
var fjöldi stjórnleysingja tekinn höndum. I þeirra hópi var Kra-
potkin. Sat hann í fangelsi í nokkur ár, og skýrir hann frá vist sinni
þar og þeim áhrifum, sem hún hefir á sálarlíf manna. Telur Kra-
potkin hana vafasama refsingu, þar eð hún fremur hvetji en letji
þær hvatir, sem mestu eru ráðandi í glæpamanninum. Þá segir hann
frá kynnum sínum af njósnurum og brögðum þeirra.
Er Krapotkin hafði verið látinn laus, hélt hann til Englands, þar
sem hann dvaldist að mestu fram til 1917, en þá sneri hann heim
til Rússlands og lézt þar 8. febrúar 1921, 78 ára að aldri.