Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 177
Skírnir
Auður og örbirgð í íslenzkri prédikun
175
virðingu og hlýðni í hvívetna. Auðvitað ganga þeir þó allir
út frá því að valdhöfum geti skjátlazt, en á það atriði er
ekki lögð nein veruleg áherzla fyrr en með séra Páli Sig-
urðssyni og eftir hans daga. Séra Páll sýnir fram á, hve
háskalegt hið ytra vald getur orðið og langur vegur frá,
að því skuli hlýtt skilyrðislaust. Landsmenn eiga að vera
frjálsir, hugsandi menn, sem ráðfæra sig við guð og sína
eigin samvizku, áður en þeir hlýða. „Það, sem helzt má
gæfu stýra fyrir land og lýð, er frjáls samverkun og sam-
vinna yfirboðinna og undirgefinna“.36) Jón biskup Helga-
son ræðir viðhorfið við yfirvöldum þjóðfélagsins aðallega
í tveim prédikunum (4. sd. í föstu og 23. sd. e. Tr.). Hann
vitnar í orð Páls postula um valdstéttirnar og skýrir þau
á þann veg, að „sú mótsetning milli yfirboðara og undir-
gefinna, sem er skilyrði sannra þrifa þjóðfélaganna, sé
guðs vilja samkvæm“. Jón biskup fer hörðum orðum um
agaleysi, ólöghlýðni og sjálfræði samtíðarinnar, og þá tor-
tryggni, sem valdhöfunum sé sýnd. Slíkt er stundum sprott-
ið af misskildum frelsishugmyndum. En þrátt fyrir það er
Jón biskup þeirrar skoðunar, að valdhöfum geti skjátlazt
svo alvarlega, að þeir, sem meti meira guðs vilja, hljóti að
óhlýðnast þeim.
Eins og öllum er kunnugt, hafa ýmsar skoðanir komið
fram um það, hvern veg skuli framkvæmdar hinar nauð-
synlegu breytingar í þjóðfélaginu. Á að gera það með blóð-
ugri byltingu? Á að fara leið jafnaðarstefnunnar, sam-
vinnustefnunnar eða samkeppnisstefnunnar? Þessar spurn-
ingar koma vitaskuld helzt til greina á síðustu árum, og
ættu því helzt að vera ræddar af þeim prédikurum, sem
lifðu á þessari öld. Hvorki séra Jón, séra Haraldur né Jón
biskup ræða dægurmál þjóðfélagsins í prédikunum þeim,
sem prentaðar eru í bókum þeirra, en vér verðum að hafa
það í huga, að einmitt þær ræður, sem fjalla um ágrein-
ingsatriði dagsins eða mánaðarins, eru síður valdar í hús-
lestrabækur. Þeirra mundi frekar að leita í dagblöðum.
En þótt ekki sé úr mörgum ræðum að velja, er þó eftir-
tektavert það, sem sagt er.