Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 72
70
Irving Langmuir
Skírnir
man hefir bent á það, að öll hugtök í vísindum eru aðeins
gild að svo miklu leyti sem lýsa má þeim í orðum, sem
tákna athafnir eða sundurliðun. Það er t. d. ekki til mikils
að tala um lengd og tíma, nema vér séum sammála um að-
ferðirnar við að mæla lengd og tíma.
Um margra ára skeið, fram um 1930, virtist hin nýja
eðlisfræði, er grundvölluð var á skammtakenningunni,
vera ósamræmanleg hinni forngildu eðlisfræði síðustu ald-
ar. Þetta ósamræmi er nú horfið vegna þeirrar þróunar,
er óvissureglan hefir tekið í seinni tíð hjá Bohr og Heisen-
berg. Eftir þeirri reglu er það alveg ógerlegt að mæla
nákvæmlega bæði hraða og stöðu nokkurrar einstakrar
frumagnar. Það væri unnt að mæla annað hvort nákvæm-
lega, en ekki hvort tveggja samtímis. Það verður því óger-
legt að segja með vissu fyrir hreyfingu einstakrar agnar.
Þar með er grundvöllurinn farinn undan skoðun Ampére’s
á markmiði vísindanna.
Eftir óvissureglunni, sem fullnaðarsönnun er nú fengin
á, þá verður ekki meira sagt um framtíðarhreyfingu
neinnar sérstakrar frumeindar eða rafeindar en það, að
ákveðnar líkur séu til, að hún hagi sér á einhvern tiltek-
inn hátt. Líkur verða þannig meginþáttur í öllum frum-
breytingum. Með því að breyta ástandinu í umhverfi til-
tekinnar frumeindar, t. d. með því að breyta aflinu, sem
orkar á hana, getum vér breytt þessum líkum. Oft má
gera líkurnar svo miklar, að ákveðinn árangur verði ná-
lega óyggjandi. En í mörgum mikilvægum tilfellum verð-
ur óvissan aðaleinkennið, alveg eins og þegar peningi er
kastað. Hreinn árangur af hinum nýju meginreglum eðlis-
fræðinnar hefir verið sá, að þurrka næstum því alveg út
kredduna um orsakasamband.
fræði eru runnin svo ákveðin og nákvæm lögmál? Einfald-
asta svarið er, að forngildu eðlisfræðingarnir lögðu eðli-
Hvernig stendur þá á því, að af hinni forngildu eðlis-
fræði eru runnin svo ákveðin og nákvæm lögmál? Einfald-
asta svarið er, að forngildu eðlisfræðingarnir lögðu eðli-
lega stund á þau sviðin, þar sem búast mátti við beztum