Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 217

Skírnir
Ritfregnir
215
undirstöðuatriðum, og dæmi þau, sem höfundur notar til skýringar,
eru vel valin og vel til þess fallin að gefa nemendum raunhæfa
hugmynd um hagkerfi áranna 1920 til 1939. Yfirleitt gerir höf-
undur sér far um að láta ekki flokksleg sjónarmið ráða, þó að
auðsætt sé, að samvinnuhreyfing og landbúnaður standi hjarta
hans næst. Ekki er hægt að ætlast til þess að höfundur stuttrar
kennslubókar sé smásmugulega nákvæmur, en ef Guðlaugur Rósin-
kranz ræðst í aðra útgáfu (sbr. formála) væri æskilegt, að hann
athugaði, hvort ýmsar fullyrðingar hagfræðilegs og sögulegs eðlis
séu ekki um of ákveðnar. A blaðsiðu 22 segir hann til dæmis, að
Adam Smith hafi fyrstur manna skrifað um gildi skipulagsins eða
verkaskiptingarinnar í framleiðslu. Með alh'i virðingu fyrir Adam
Smith, þá er þetta nokkuð hæpið. Þó að maður fari ekki aftur í
grískar, klassískar bókmenntir og bendi á, að hinn herðabreiði
Plató hafi gert verkaskiptingunni furðu góð skil, þá má nefna, að
jafnvel dæmi það, sem-tilfært er í bókinni (títuprjónaframleiðsl-
an), mun vera skilgetið afkvæmi dæmis frá úraframleiðslunni,
sem notað var til skýringar á yfirburðum verkaskiptingarinnar,
löngu áður en Smith skrifaði „Wealth of Nations".
T. Á.
Krapotkin fursti, sjálfsævisaga byltingamanns. íslenzkað hefil'
Kristin Ólafsdóttir læknir. ísafoldarprentsmiðja hf. 1942.
Fáar bækur eru eins skemmtilegar og fróðlegar og sjálfsævisög-
ur. Að minnsta kosti ættu þær að vera sannastar, því að vandi er
að skrifa svo um sjálfan sig, að sá, sem til þekkir, sjái ekki, ef út
í öfgar er farið.
Sérhver verður betri maður á því að lesa ævisögur góðra manna.
Það andar hlýju frá þeim. Saga Krapotkins er ein þeirra. Hann er
svo einlægur, frásögn hans svo látlaus og hreinskilin, að lesandinn
hlýtur að hrífast með.
Krapotkin sér tímana tvenna. Hann er kominn af efnuðu fólki.
Faðir hans var liðsforingi og ríkur jarðeigandi. Krapotkin kynnist
bæði háum og lágum. Aðallinn ræður lögum og lofum, en bændur
eru ánauðugii'. Krapotkin sér agnúann á þessu skipulagi og skýrir
frá öllu hleypidómalaust. Hann hlýtur gott uppeldi, les mikið, lærir
feikn. Tíminn líður. Krapotkin ei' sendur í liðsforingjaskóla. Var
honum það móti skapi, en hann varð að fara að vilja föður síns.
Krapotkin skýrir frá ægivaldi hers og aðals og hinu íburðarmikla
hirðlífi. Alexander II. var nú orðinn keisari og var hann um margt
frjálslyndari en fyrirrennarar hans. Bændur voru leystir úr ánauð
1861, og lýsir Krapotkin aðdraganda þess og áhrifum á þjóðlífið.
Að loknu námi í liðsforingjaskólanum varð hann að eigin ósk liðs-
foringi í her Rússa í Síberíu. Hann vildi kanna nýja stigu, víkka