Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 172
170
Jakob Jónsson
Skírnir
handrit ekki við höndina, verð ég að leiða hjá mér að geta
nokkurs til um það efni.
Hitt er víst, að hún er ekki til hjá þeim, sem næstur hon-
um kemur, Helga Hálfdanarsyni, þó að honum sé annars
tamara að tala um manninn sem einstakling en sem félags-
veru. Annars er það fyrst með séra Páli Sigurðssyni, og
síðan séra Jóni Bjarnasyni og próf. Haraldi, að það sjón-
armið er tekið, sem aðallega einkennir skoðunarmáta nú-
tímans og mótast meir af félagshyggju en einstaklings-
hyggju.
Séra Páll Sigurðsson skoðar málið fyrst og fremst sem
félagsmálefni. Guð gefur ekki einum og einum, heldur öll-
um í einu. Ástæðan til þess að einhver er fátækur er aðal-
lega sú, að samarfar hans hafa breytt óbróðurlega við
hann og gert hann afskiptan. Þó sýnist séra Páli vera það
ljóst, að ekki sé sem auðveldast að jafna sakirnar, þó að
góður hugur fylgi máli. „Vér vitum“, segir hann, „að rás
lífsins og atburðanna hefir það ávallt í för með sér, að
auðnuhagur manna hlýtur að verða misjafn, og þó að allir
hafi að gjafarans tilætlun jafnt tilkall til náttúrunnar
gæða, þá eru óteljandi orsakir til þess að þeir bera ekki
allir jafnan hlut frá borði. Þetta er náttúrlegt, og verður
engum sök gefin á því“.28) Með öðrum orðum: I þjóðfélag-
inu eru öfl að verki, sem orka gegn guðs vilja, en engum
einstaklingum verður um það kennt.
Þarna er farið að skoða misskiptingu auðsins sem fé-
lagslegt böl; hún á rót sína að rekja til tilhögunarinnar á
sambúð mannanna, að minnsta kosti öðrum þræði. Á dög-
um séra Páls Sigurðssonar eru vaknaðir þeir straumar
meðal stórþjóða heimsins, sem smám saman leiða til þess,
að menn fara að leita orsakanna í þjóðskipulagi landanna
og setja misskiptingu auðsins í samband við skiptingu
þjóðfélagsins í stéttir. Það er nú orðið viðurkennd stað-
reynd um allan heim, að sumar stéttir hafa sérstaka að-
stöðu til að auðgast, aðrar eru dæmdar til fátæktar, þeg-
ar á heildina er litið. Þær undantekningar, sem kunna að
vera til, gera ekki annað en að staðfesta regluna. Það er