Skírnir - 01.04.1912, Blaðsíða 5

Skáldspekingurinn Jean-Marie Guyau.
101
beina henni braut, reisa skorður við henni og temja hana.
Maðurinn berst af hugprýði, margfaldar tilraunir sínar og
stundum finst honum eins og hann sé að sigra. En það
kemur þá af því, að hann lítur of skamt; hann kemur
ekki auga á haföldurnar miklu, sem rísa úti við hafsbrún
og fyr eða síðar munu brjóta virki hans og bera hann
sjálfan á burt með sér«. (Esquisse d’une morale, 5. útg.,
bls. 50).
Hér gerist Guyau helzt til vondaufur um hlutskifti
mannanna, og hefði honum þá mátt koma til hugai' lýs-
ing Darwins á kóralladýrunum, hversu þeim tekst að reisa
rönd við ofurmagni hafsins. Þarna eru þessar veiku og
viðkvæmu verur önnum kafnar að vinna kalkið úr brim-
rótinu og hlaða úr því eyjar þær og rif, er að siðustu
teygja kollana upp úr hafinu og standast allan hamagang
náttúrunnar. Ekki ættum við þó að vera minni máttar
en þessar örsmáu verur. Ef til vill erum við lika með
menning okkar og mentun að reisa einhverja þá ey eða
einhvern þann hólma i hafi eilifðarinnar, sem tíminn eða
náttúran fær ekki unnið á. Því að, — hvernig förum við
að reisa rönd við náttúrunni? — Með því að kynnast lög-
um hennar og hlýða þeim í hvívetna! Með því móti mýlum
við náttúruna og leiðum hana eftir vild okkar. En ef til
vill er þetta að eins stundarleikur. Og ef til vill er til-
veran i heild sinni eintóm hringrás lífs og dauða. Eða
svo lýsir Guyau henni þarna.. Alt sé tilgangslaus barátta,
þar sem hver bylgjan sálgi annari og sogi hana ofan i
djúpið. Hafið sé hvortveggja í senn: iðgjafi lífs og dauða.
Alt sé því á hverfanda hveli, — jörðin sjálf, maðurinn
og mannvitið séu þar ekki undanskilin, en sogist að sið-
ustu niður í þessa alheimshringiðu.
Er þá til nokkurs að vera að fjargviðrast út af því,
er til nokkurs að vera að æðrast eða ásaka nokkurn um
það? Nei; og í einu kvæði sínu (Question) kemst Guyau
svo að orði:
. . . Enginn þekkir, enginn hefir viljað böl niitt.
Þótt til séu ógæfasaraar vernr, ern engir böðlar til.