Skírnir - 01.04.1912, Blaðsíða 95

B'rá útlöudum.
191
svæði, setn ekkert var um talað í sáttmálanum. Þetta vakti mikla
gremju í Persíu. Byltingar þær og óeirðir, sem keisarinn, Muhamed
Ali, var valdur að, drógu og mjög úr mótstöðu Persa. Hann var,
sem kunnugt er, settur af fyrir fáum árum, er hann reyndi að ná
aftur einveldi í landinu, sem faðir hans hafði afsalað sór. Síðan
hefir hann verið í Rússlandi. Og þaðan gerði hann uppreisnartil-
raun síðastliðið sumar, en varð frá að hverfa.
Lok þessara þrætumála er nú sagt að verði þau, að Persfa
verði svift sjálfsforræði; henni verði skift og Rússar og Bretar skipi’
þar tvo landstjóra, annan að norðan, hinn að sunnan. Líður þar
þá undir lok eitt hið merkasta og elzta menningarríki jarðarinnar.
Það eru ekki nema rúm 5 ár síðan einveldið var afnumið í
Persíu. Alt; til þess tíma höfðu einvaldir keisarar fárið með völdin
og iiöfðu þeir að síðustu vérið hver öðrum ónýtari og eyðslusamari.
En sigur Japana yfir Rússum fyrir nokkrum árum vakti Persa.
Meðal æðri stéttanna þar í landinu kom upp hreyfing í þá átt, að
vekja 'njá þjóöinni n/tt líf. Og þá varð hugmyndin, sem flestum
gatst bezt að sú, að yngja rfkið upp með nyju stjórnarfyrirkomu-
lagi. Þetta varð áhugamál allra beztu manna landsins, og í ágúst
1906 fengu þeir keisarann til þess að fallast á það, að breytt yrði
stjórnarfyrirkomulaginu og lofa því, að afsala sór einveldinu. í
október sama ár kom fyrsta persneska þingið saman. Það var grund-
vallarlagaþing Persa og samdi stjórnarskrá, er keisarinn síðan stað-
festi. Alt þetta var komið í kring fyrir ársbyrjun 1907. Þingið
er tvískift. Neðri málstofan öll þjóðkjörin, en í efri málstofu 30
þjóðkjörnir og 30 konungkjörnir. I okt. 1907 samdi þingið lang-
an viðauka við stjórnarskrána. Þar var meðal annars ákveðið, að
engin lög mættu fara í bág við trúarsetningar Múhameðsmanna.
Misjafnlega var spáð fyrir Persum með þessar breytingar, og
töldu ýmsir, að þjóðin væri ekki þeim þroska búin, að hún gseti
tekið á móti svo frjálslegu stjórnarfyrirkomulagi alt í einu. En
aðrir höfðu betri trú á þessu. Persía er allstórt ríki. Víðlendið
er 30 þús. fermílur og íbúatalan um 10 miljónir. Stærstu borg-
irnar, Tebris og Teheran, hafa hvor um sig yfir 200 þús. ibúa, og
Ispahan alt að 100 þús. íbúum. Og enn lifir ekki lítil andleg
menning hjá Persum. Þar eru rithöfundar og skáld, sem mjög er
hrósað af þeim, sem kynst hafa persneskum bókmentum. Og marg-
ir Persar hafa með áhuga kynt sór menning Norðurálfunnar. Klerka-
stóttin var svo frjálslynd, að hún studdi breytinguna og tók að
sór forgöngu hennar meðal almennings.