Andvari - 01.01.1972, Page 58

56
JÓN GÍSLASON
ANDVAM
Sókrates og hinn ungi vinur hans fara síðan til Kallíasar, auðugs manns, þar
sem Prótagoras og fleiri sófistar eru gestir. Dyravörðurinn er að niðurlotum
kominn, vegna ]>ess að hann hefur stöðugt verið að taka á móti nýjum og nýjum
gestum, og því er hann orðinn viðskotaillur.
Þeir hitta svo á, að Prótagoras er á röhi fram og aftur í súlnagöngum í húsa-
garðinum, og eru þrír eða fjórir áheyrendur á hvora hönd honum, enda hyggst
einn þeirra sjálfur verða „sóiijti". A hæla þeim kemur fjöldi manna, aðallega
utanbæjarmenn, sem elta Prótagoras borg úr borg, rétt eins og allt lét beillast
af söng Orfevs forðum c g hlaut honum að fylgja.
Annar „sófist' situr í e. k. hásæti í hinum enda súlnagangnanna. Umhverfis
hann sitja rnargir menn, sem eru að beina til hans ýmsum spurningum við-
víkjandi náttúruvísindum og stjörnufræði.
Þriðja „sófistann*, Pródíkos, hafði Kallías sett í pakkhús, sem rýmt hafði verið
og breytt í gestaherbeigi. Er hann ekki kominn á fætur enn, allur dúðaður í
teppi og gæruskinn, enda heilsulítill. Áheyrendur hans sátu á næstu rúmum.
Áður en langt um líður, hafa allir safnazt saman og setzt á rúm og bekki, sem
raðað hefur verið í hring, svo að allir geti fylgzt með rökræðum þeirra Sókratesar
og Prótagorasar.
Prótagoras var talinn hafa orðið fyrstur allra sófista til að taka gjald fyrir
kennslu sína. Verður þó ekki annað sagt en að hann hafi verið sanngjarn í
kröfum. Ef nemendur voru ánægðir, greiddu þeir í lok námskeiðsins tilskilið
kennslugjald. Að öðnun kosti gengu þeir inn í hof og sóru þar við nafn guðanna.
að þeir skvldu greiða það. sem þeir siálfir teldu sanngjarna greiðslu.
Elvort sem kennslugjöld sófistanna hafa verið há eða lág, þá er eiti víst, að
nemendur horfðLi ekki í að greiða þau. Og svo var áhuginn mikill, að rnargur
ungur maðurinn hélt að heiman og fylgdi rófistunum borg úr borg. Vafalaust
hafa sófistarnir vakið slíkan eldmóð, af því að ýmsir þeirra á meðal hafa verið
Næddir miklum persónutöfrum. Þekkingarþrá manna var líka mikil og almenn
á öld sófistanna, eins og áður var getið. Þá héldu ýmsir sófistar því fram. að
j>eir gætu kennt nemendum sínum að þræða hinn sanna veg dygðanna.
Ef til vill hefur sterkasta hvötin verið metnaður. Ungir menn ólu óslökkvandi
þrá í brjósti að geta borið hærri hlut í kappræðum, — hvert svo senr umræðuefnið
kvnni að vera. Þar að auki var menntun vísasti vegurinn til áhrifa í stjórnmálum.
Og sófistarnir kenndu m. a. mælskulist og lögðu mikla alúð við að fullkomna þau
fræði sem mest þeir máttu. Málsnilld varð eigi aðeins öflugt vopn í stjórnmála-
baráttunni. heldur gat hún beinlínis ráðið úrslitum um örvggi manna, því að
fyrir dómstólum varð hún oft og einatt þyngri á metunum en blákaldar stað-
reyndir.