Andvari - 01.01.1988, Page 22

20
JAKOB F. ÁSGEIRSSON
ANDVARI
stjórnin hér stæði völtum fæti, herinn væri ekki mikils virði og allt
stjórnarfyrirkomulagið myndi hrynja um koll, ef ýtt væri við því. Það
þótti sennilega áætlað, að Rússar myndu geta varist innrás Þjóðverja í
sex vikur. Enginn vafi er á því, að fulltrúar erlendra ríkja, sem hér voru
og þótti illa fara um sig persónulega, áttu ekki hvað minnstan þáttinn í
því að skapa þessa fáránlegu skoðun á styrk Rússlands og ráðstjórnar-
fyrirkomulagsins. — Þá er þriðji flokkurinn, sem að meira eða minna
leyti myndi taka undir með einum sendiherranna, sem sagði við mig:...
,,Með því að lesa blöðin gaumgæfilega og hafa vandlega flokkað úr-
klippusafn er betra að fylgjast með hlutunum hér en nokkursstaðar
annarsstaðar ... [því] hér er það ekkert annað en skoðun stjórnarinn-
ar, sem yfirleitt kemst í blöðin.“ . . .“
Pétur réð til sendiráðsins rússneska skrifstofustúlku sem gat sagt
honum hvað stóð í blöðunum og þýtt það merkilegasta á ensku. Mestur
tími hennar fór raunar í að útvega ýmislegt sem sendiráðið vanhagaði
um, svo sem bréfsefni og skrifstofuáhöld, sem enn hafði ekki borist frá
London og aðeins var fáanlegt í Moskvu á svörtum markaði eða með
flókinni skiptiverslun. „Hver af öðrum af sendiherrunum, sem ég hef
heimsótt, hefur sagt við mig, að þolinmæði sé sá eiginleiki, sem manni
sé gagnlegastur hér,“ sagði Pétur: „Bráðlætið gangi aðeins út yfir
mann sjálfan en breyti engu um að koma nokkrum hlut fyrr í
framkvæmd.“
Þann 7. maí gekk hann á fund Kalinins, forseta æðsta ráðs Sovétríkj-
anna, og afhenti honum erindisbréf sitt frá ríkisstjóra íslands, en hitti
síðan Molotov utanríkisráðherra stuttlega að máli. Pétur kvað ráð-
stjórnina augsýnilega gera sér ljósa grein fyrir hernaðarlegri þýðingu
íslands, jafnt í stríði sem friði. í samræðum þeirra lét Molotov þess
meðal annars getið „að ísland yrði að ófriðnum loknum áreiðanlega
miklu þýðingarmeira en áður. „Mikill áhugi er fyrir íslandi,“ sagði
hann, „í Bretlandi, Bandaríkjunum og Skandinavíu.“ Ég reyndi
nokkrum sinnum að leiða talið að áhuga Sovétríkjanna fyrir íslandi,“
skrifaði Pétur, „óbeint þó, til dæmis með því að tala um þýðingu
íslands sem miðstöðvar eða áningarstaðar fyrir skipalestirnar. Játti
hann því, en notaði ekki tilefnið til að skýra nánara áhuga Rússa fyrir
landinu . . . Ráðherrann var annars mjög vinsamlegur, en sýndist
heldur í vandræðum með, hvaða umtalsefnum hann ætti að brjóta upp
á við mig. Hann er ekki hár maður en þéttvaxinn, stálgrátt hár og skegg
á vör, ennið mikið en þó einkum breitt, og er sem það breikki ofanvert