Andvari - 01.01.1988, Page 102

100
DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
ANDVARI
Dís staðhæfir að hún hafi ekki ætlað að ræna kerinu heldur ,,endurheimta“
það. Hún segist hafa sogast á yfirskilvitlegan hátt gegnum tíma og rúm,
kölluð til fortíðarinnar til að lifa á ný örlög Gunnlaðar.
Gunnlöð er að taka við embætti hofgyðju í trúarkerfi sem byggist á
samræmi manns og náttúru, guðdómurinn er kvenlegur, gyðjan. Sem hof-
gyðja verður Gunnlöð verndari hins heilaga kers gyðjunnar. Þegar nýr kon-
ungur er vígður til embættis er honum gefinn drykkur lífsins úr kerinu og
fyrsta embættisverk Gunnlaðar á að vera að vígja Óðin til konungs.
Saga dótturinnar heldur áfram frá degi til dags og myndar fortíðarsvið í
bókinni. Á nútímasviðinu öðlast móðirin reynslu sem er bæði andstæð og
hliðstæð sögu Gunnlaðar. Sögurnar tvær mætast í kontrapunkti, í glæp Óðins
á fortíðarsviðinu og Tjernóbýlslysinu á nútíðarsviðinu.
Dönsk yfirvöld hafa frá upphafi tvenns konar skýringartilgátur varðandi
sögu Dísar/Gunnlaðar: önnur er sú að stúlkan sé á vegum hryðjuverka-
manna, hin er að hún sé geðveik. Að undirlagi móðurinnar verður síðari
skýringin ofan á, Dís er dæmd óábyrg gerða sinna og svift sjálfræði — en í lok
sögunnar taka málin óvænta stefnu og lokakaflinn kastar nýju ljósi á alla
söguna.
Tíminn er eins og hringur
í greininni Tími kvenna ræðir Julia Kristeva um það hvernig menning Vest-
urlanda hefur skilgreint tímann sem línu eða strik; tíminn er verkefni, fram-
þróun, það er farið af stað, ferðast áfram, komist á leiðarenda. Þessi tíma-
skynjun liggur líka til grundvallar skriftinni þar sem hvað rekur annað; frá
stórum staf eftir línunum að punktinum þar sem ný ferð hefst frá hægri til
vinstri o.s.frv. Með því að þessi tímaskynjun er byggð inn í skriftina og
málkerfið stýrir hún líka hugsun okkar og hugmyndum um veruleikann. Hinn
línulaga tími þjónar athafnasemi og aga og virkni svo að um munar. Svona
tími nær tökum á fólki, stýrir því og á máli sálgreiningarinnar er talað um að
fólk sé „haldið“ af hugmyndum á borð við þessa.
Konur hafa upphaflega annars konar tímaskynjun, segir Julia Kristeva;
annars vegar er tími hringsins, sem á upptök sín í taktfastri hringrás kvenlík-
amans — hins vegar er tími eilífðarinnar, sem er eins konar nærvera allra tíma
eða vissa um eitthvað sem ekki er lokið, eitthvað sem mun halda áfram og sú
hugmynd endurspeglast meðal annars í goðsögnum allra menningarsamfé-
laga um upprisu eða endurholdgun. Móðursjúk kona (eða karl) upplifir
reynslu sína, minningar sínar, oftast sem hringlaga ferli eða vitneskju sem
alltaf hefur verið til.3
Það að skilja tímann sem hringrás er eldra og upprunalegra og þannig var
tímaskilningur hinna elstu akuryrkjusamfélaga jarðarinnar þar sem náttúran