Andvari

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Andvari - 01.01.1996, Qupperneq 86

Andvari - 01.01.1996, Qupperneq 86
84 SVEINN SKORRI HÖSKULDSSON ANDVARI III Einar Hjörleifsson Kvaran er tíðum nefndur meðal frumkvöðla raunsæis- stefnunnar í íslenskum bókmenntum. Hvað merkir slíkt bókmenntasögulegt vörumerki sem raunsæisstefna? Eigum við strax í einföldunarinnar nafni að segja að rómantík einkennist af heimspekilegri hughyggju, ídealisma, en raunsæisstefnan af hluthyggju? Hlutheimsku kallaði Einar Benediktsson hana. Raunsæisstefnan birtist sem andsvar eða bylting gegn viðhorfum róman- tíkurinnar, gegn hughyggju hennar með rætur allt aftur í tvíhyggju Platons. Rómantíkin dýrkaði hið fjarlæga í tíma og rúmi og hið alþýðlega og upp- runalega. Þá komust íslenskar fornbókmenntir í tísku meðal evrópskra menntamanna og í þjóðsögum og þjóðkvæðum þóttust menn finna skap- andi anda ólíkra menningarsvæða. Gegn formdýrkun og eftiröpun nýklass- íkurinnar hófu þeir frumlega sköpun til vegs. Um aðra hluti fram var þó fegurðin dáð. Sú var ein verðskuldan rómantísku skáldanna að þeir tóku að dýrka fegurðina sem sjálfstæða höfuðskepnu. „Beauty is truth, truth beauty.“ Fegurðin er sannleikur, sannleikurinn fegurð. Svo kvað enska skáldið John Keats og oft þykir mér sem hann hafi í einni ljóðlínu birt innsta kjarnann í bókmenntastefnu tveggja kynslóða. I augum rómantísku kynslóðarinnar var fegurðin sá sannleikur lífsins sem var öllu æðri. í augum raunsæismanna var sannleikurinn um lífið fegurð í sjálfri sér. „Ég trúi því, sannleiki, að sigurinn þinn / að síðustu vegina jafni,“ orti Þorsteinn Erlingsson. Sá var draumur margra raunsæismanna. Ef nefna ætti einhverja sérstaka grundvallarskoðun fyrir heimssýn eða lífsafstöðu raunsæiskynslóðarinnar væri það svonefndur pósitívismi, sem oft er kenndur við franskan heimspeking og félagsfræðing, Auguste Com- te. Megininntak þeirrar afstöðu er vísindahyggja eða eigum við að segja raunvísindahyggja. Allar guðfræðilegar eða háspekilegar hugmyndir eins og náttúran sem ein sálu gædd heild eða efnið sem blundandi andi voru léttvægar fundnar. Skoðanir sínar og lífssýn skyldu menn byggja á vísinda- legum niðurstöðum og rannsóknum. Ef menn þekktu ákveðnar forsendur gátu menn sagt fyrir um afleiðingar þeirra rétt eins og í endurtekinni eðlis- eða efnafræðitilraun. Flutt yfir á mannlegt líf leiddi þessi afstaða til svokall- aðrar löghyggju. Maðurinn varð afurð eða afleiðing af aðstæðum sínum, af líffræðilegum uppruna sínum, félagslegu umhverfi sínu og þeim tíma sem hann lifði. Þessa lífsafstöðu hefur Einar H. Kvaran skilgreint ágætlega í rit- gerð sinni um Gest Pálsson: Hann hafði forlagatrú samtíðar sinnar, var „deterministi“, hugði vilja mannanna
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164

x

Andvari

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.