Andvari - 01.01.1881, Page 52
48
Um nobkrar greinir
sveitáþýngslin, sveitavandræðin. Vér verðum fyrst að
athuga sveitaþýngslin sjálf, hve mikil þau sé, víðtæk
og rótgréin; síðan verðum vér að rekja orsakaferil þeirra
svo langt upp sem oss er auðið, til þess að komast að
upptökunum. Orsök er til als, svo til íls sem til góðs,
svo til hags sem til baga. En orsakirnar eru oft
vandfundnar, því þær eru oftlega svo samtvinnaðar og
samfiæktar, að næsta örðugt er úr þeim að greiða. Nú
skulum vér þá fyrst h'ta á stærð sveitaþýngslanna, því
lnín á að vera css auðsæust, og síðan leitast við að ætt-
leiða sveitaþýngslin sjálf til orsaka sinna. Að því er
mér er kunnugt, merkja menn sveitaþýngslin á tvennan
hátt, réttara sagt, þeir mæla stærð þeirra á mælikvarða
tveggja tölustærða. Er önnur tölustærðin aukaútsvarið,
hin er framfæri sveitarómaga og sveitastyrkrinn. Hvorug
þessara upphæða er nákvæm, þó er hin síðari betri.
Orðið sveitaþýngsli innibindr í sér allan kostnað hrepps
til þurfalínga sinna, ogþví: 1. meðgjafir eðr meðlögmeð
sveitarómögunum, og það jafnt hvort heldr útsvörin
ganga til þeirrabeinleiðis frágreiðendumeðrbogleiðis gegn-
um sveita sjóðirin; 2. annan kostnað og greiðslur til sveitar-
ómaga, og styrk til annara þurfalínga og lán þau er
vitanlegt er að eigi muni fást aftr, eðr nákvæmara sagt,
öll þau lán er eigi verða endrgoldin; og 3. flutnings-
kostnað ómaga. þ>ess er að geta, að orðið »styrkr» eðr
«sveitastýrkr» er ýmislega haft í sveitabókunum. Oftar
mun það þýða eigi að eins útfararkostnað og viðbætr við
meðlög, læknisdóma o. s. frv., heldr og lán til þurfalínga,
er stöðugan styrk þurfa, og enn meðgjafir þær til ómaga,
er ganga gegnum sveitasjóðinn. Landamerkin milli
«styrks« og »Iána« eru oftast, næsta ógreinileg og of
hvikul í hreppsbókunum.
Eg hefi í höndum eftirrit af amtskýrslum sveitasjóð-
anna árin 1872, 1873 og 1874, og skal eg nú setja