Andvari - 01.01.1881, Page 64
60
Ura nokkrar greinir
júlí 1789. fó megu menn eigi skiljaummæli Hannesar
biskups svo, sem hvergi hafi sveitabók haldin verið á
landi hér fyrir 1787, enda segir hann það eigi, heldr
hitt, að þær voru þá fyrst »í lög leiddar«. J>ess er, til
dæmis, getið í lögþíngisbókinni 1778, að það ár gekk
dómr á alþíngi í »hreppstjórabókarmáli« Pilips Eyólfssonar
í Yestmanneyum. Filippr varð hreppstjóri 1756 þar á
eyunum, komst síðar í deilur við sýslumann sinn og
var dæmdr 1771 í héraði um sviksamlegt bókhald og
reikníng í sveitabókinni. En hvort nú slík dæmi verið
hafa fleiri eðr færri, þá er hitt víst að hreppsbókahald
varð fyrst alment 1787 og síðan1.
Um sveitabókina í Glæsibæarhrepp er þess að geta,
að 20 árin fyrstu, 1790—1809, hefir prestrinn í Glæsibæ
ritað hana og 2 bændr sett nöfn sín undir reikníngana
með honum oftast, en þó stundum eigi nema einn.
Reikníngarnir eru öll þessi ár tveir að eins: 1) tíundar-
skýrslan með útsvarskrá, og 2) jafnaðarreikníngr. Tíundar-
og útsvarsskráin skýrir frá nöfnum bænda og býla og
hvers eign jörð sé, frá huudraðatali jarða og lausafjár
og tíund, svo bænda sem búlausra, svo sem títt liefir
verið jafnan síðan. Tíund búlausra er kölluð »hjátíund«
allan þenna tíma og lengr. Síðan stendr dálkr handa
aukatillaginu, er þó stendr auðr fram til 1799. Dálkar
þessir standa allir á fremri blaðsíðu bókarinnar; en á
hinni blaðsíðunni gegntyfir standa 5 dálkar með þessarri
yfirskrift: 1. Niðrsetnínga nöfn og tala; 2■ peirra
aldr, ár; 3. Niðrsetnínga ásigkomulag; 4. peirra niðr-
!) Lögstjórnarráðið ritaði og 11. júlí 1789 Sigurði biskupi
að Hólum Stefánssyni og Stefáni aratmanni þórarinssyni
um hald hreppsbóka, og mun það verið hafa að þarflausu,
því amtraaðr var þegar búinn að skipa svo fyrir (sjá og
erindbréf Ólafs amtmanns Stefánssonar til sýslumannsins í
Barðastrandarsýslu 12. júní 1789 20. gr.)