Andvari - 01.01.1881, Síða 65
sveitamala.
61
setutími; og 5. littag þeini til framfœris. fessi síðasti
dálkr, sera aukatillagsdálkrinn á frenari blaðsíðunni,
stendr þó auðr fram að 1799. í jafnaðar-reikníngnum
eru taldar tíundir og dýratollar, en dýratoll galt hverr
bóndi sá er 6 kindr átti fullorðnar á fjalli. Dýratollr
var 3 álnir (sbr. alþíngisddm 1680). í jafnaðarreikníng-
unum voru landaurar færðir til kúrants, fiskrinn á 2lU
skildíngs. Árið 1810 færist fiskvirðið upp Í6 sk. kúrants
og 1812 upp í 10 skild.
II. Útsvarsreglan.
Regla þessi var í raun réttri sú hin sama sem nú
tíðkast víðasthvar, og sem víða mun hafa viðgengizt
alla tíð; en hún er sá, að leggja útsvar á hvern einn
búanda eftir beztu þekkíng um efni hans og ástæður.
Aukatillagið var fram til 1799 eigi til tekið í fiskum
né álnum, og stóðu dálkarnir: »aukatillagið« og
ntillag þeim til framfæris« alveg auðir, sem fyrr
segir; en tillagið var tiltekið í »vikum« í dálkinum
nþeirra niðrsetutími«, og var þessum sið haldið fram
til 1811. Orðið iivika» þýddi þá 5 fiska, því 5 fiskar
var meðalmeðgjöf ómaga um vikuna. Orðið «niðrseta«
þýddi og þá hið sama sem aukatillag nú. Til dæmis,
er svo kveðið að orði í hreppsbókinni 1790: »Ómaginn
Björn Björnsson karlægr nýtr af niðrsetu 90 fisk., hverjum
niðrsetum út er svarað af þeim sem ríngastar niðrsetur
gjörðar eru«. Orðmerkíngar þessar og talshættir benda
oss til sveitavenjunnar á þeim tínum. J>ví svo sem
nú erkveðiðá í »meðlagskránni« frá hverjum greiðendum
til hvers ómaga útsvörin ganga skuli, svo var og þá
tiltekið hjá hverjum bændum hverr ómagi taka skyldi
»vikur« sínar, eðr hafa »niðrsetur«. Var sá munrinn
þá og nú, að nokkrir ómagarnir, ýmist fleiri eðr færri,
voru sínar tilteknar vikur hjá hverjum bónda, svo enginn
þeirra þurfti öðrum út að svara tillagi sínu með ómagan-