Andvari - 01.01.1881, Blaðsíða 77

sveitamála.
73
þurfti og enda enn þarf eigi annað en vera »latr og
baldinn«, eðr »óþægr og ónýtr«, eðr gifta sig og eiga
böm, eðr vera eyðslubelgr og fyrirhyggjulítill
. . . . alt upp á vasa náúngans. »Guð borgar
fyrir hrafninn«, og hrepprinn fyrir þessa. J>að er bæði
íltt og broslegt að sjá vel vinnandi menti standa
um bjargræðistímann »á torginu« með höndurnar
í vösunum, eigi af því að enginn vili leigja þá
í víngarð sinn, heldr af hinu, að erindið er bara það,
að bregða einhverjum kunníngja sínum góðgjörnum á
einmæli og biðja hann í öllu bróðerni um svo lítið lán.
Eg skal hætta lýsíngunni; en tek það enn að endíngu
fram; Alt þess konar er óskapa-arfr frá verndarskjóls-
anda og tjóðrhælsanda (regimen s. systema protectivum,
systema centralisationis) átjándu aldar, er var kórónaðr
í »instrúxinu>. Eigi er andi þessi gonginn í erfðir til
vof frá landnámsmönnum eðr niðjum þeirra, né heldr
frá kaþólskunni, þótt eg gjarna viti, að ritningarfróðir
menn geti varið hann og vegsamað með nægum dæm-
um frá fyrstu kristni og á undan henni.
I. Reikníngs gjörðin.
Árið 1814 breyttist reikníngslagið mjög svo.
Dýratollr var aftekinn í »iustrúxinu«, enbændr leituðu sín
heimalönd, og afréttarbændr, þeir er tóku upprekstrartoll,
skyldi hreinsa afréttir sínar fyrir refum. Aukatillögin
voru nú lögð á landskuldir og leigur, á »skatthundruð«
og "verkfærra hundruð", er svo var kallað. fetta er
þannig að skilja. »Skatthundruð,« voru þau laus-
afjárhundruð kölluð er maðr taldi framvfir fólkstal. En
verkfærra hundruð drógu nafn af því, að jafnmörg
lausafjárhundruð voru talin frá som skylduómagar
bónda voru margir, og oftar einnig l/2 hdr fyrir
hvern heimilismann. Fyrir því var fólkstal tekið á
hverjum bæ, og talið fyrst húsbændr, börn og hjú, alt
fólk nema húsfólk og sveitarómagar; en síðan skyldu-