Andvari - 01.01.1881, Blaðsíða 66
62
Um nokkrar greinir
um, heldr héldu bændr ómagann, allir sinn tiltekinn
tímal. Af þessari fornu venju eru orðtök þessi sprottin;
og þótt sumir bændr hafi svarað úi; »niðrsetum« sínum,
svo sem tillögum er nú gert, var þó orðtakinu haldið
fram að dögum »Instrúxins«. Venja þessi var sannkölluð
siðbót frá ákvæðum Lögbókar (sjá 7. og 9. kap. fram-
færslub.), enda mun hún og felast í réttum skilníngi
hennar. Lögvenja þessi, er kom til vor frá Noregi með
lögbókinni, hefir og haldizt þar frá aldaöðli, og er hún
svo rík og vinsæl þar, að Norðmenn héldu henni þá er
þeir síðast réttu ómagalög sín (sjá sveitalög Norðmanna
20. sept. 1845, 4. kap.). fað heitir «Lægd» á norsku,
er áðr hét «niðrseta» hjá oss. «Niðrsetur» lögðust
niðr hér á landi með hinni nýu hreppstjórareglu («in-
strúxinu»), og var það gert í Glæsibæarhrepp árið 1811.
Eigi verðr það séð á hreppsbókinni, að menn hafi þá
að nokkrum mun gengið um hreppinn, nema hvað
sjálfsagt má telja, að niðrsetníngar hafi farið um á
sumar, þeir er eigi var ætlaðr fullr niðrsetutími á til-
teknum bæum, en voru eigi menn til að vinna fyrir
sér eðr nentu því eigi. Um 2 ómaga er það eingöngu
þessi full 20 ár sagt, að þeim sé «ráð3tafað á hverjum
bæ til hýsíngar hreppinn um kríng», og tek eg það,
sem það og er, að eins sem frávik frá reglunni, er og
hefir átt sér stað síðar og enda fram á þenna dag.
III. UtsvarshϚin.
Um þessa grein þarf eigi að fjölyrða, með því hverr
maðr getr séð á skýrslunni, að aukatillagið er svo sem
ekki að telja hjá því það varð þegar eftir 1809, en þó
einkum 1814 og þar eftir. Eg vísa því til skýrslunnar ;
’) Sjá og ritgjörð Lindals: «þegnskylda almúgans á íslandi"
Llr. XII, 111. bls., og ritgjörð Björns sýslumanns Tómas-
soriar í tiarði: »Um hreppstjórnarembaittið* Llr. XIII.,
139 bls.