Andvari - 01.01.1881, Síða 158
154
Um stofnun búuaBarskóla
hagað til eptir þeirra bugþótta. f>að dregur líka úr
skólastjóra, er verður að ganga að jörð, sem hann álítur
að sje óheppilega valin, og því fyrirkomulagi, sem hann
getur ekki fellt sig við; þegar hann hefir bundnan hendur,
þá gengar margt stirðara, en vera ætti.
Hið annað fyrirkomulag á skólunum er sjálfseign.
Sá sem stofnar skólann, er skólastjóri og einatt yfirkennari
líka. Hann fær sjer þá jörð, annaðhvort til kaups eða
leigu, með löngum leigumála, er hann álítur hentugasta,
kemur svo upp húsum og útvegar gripi og áhöld. Til
þessa verður hann þá einatt að lána peninga og stendur
þá jörð og búslóð í ábyrgð fyrir lánsfjenu. peir fá einatt
fjeð með vægum skilmálum meðan stofnunin er að kom-
ast á fót, og þar eðlánveitandi hefir tryggingu fyrir fjenu
í jörðinni og búinu, á enginn neitt í hættu nema skóla-
stjóri sjálfur; hann hefir þar á móti allt í hættunni; ef
fyrirtækið misheppnast, verður hann öreigi; þetta getur
því verið gott ráð til að hvetja hann að neyta allrar
orku til að eíia álit skólans og fá kennslupilta; því að
annars gæti skólinn ekki staðizt.
£>ó undarlegt kunni að þykja, þegar maður lítur
til hinna fyrgreindu opinberu skóla, þá standa þessir
skólar sig optast allvel, þeir geta borgað skuldir sínar og
hafa einatt mikla aðsókn. petta kemur af því fyrst og
fremst, að það eru vanalega ekki aðrir, sem færast slíkt í
fang, en dugandi menn; þar næst, að þetta fyrirkomulag
útheimtir, að maður neyti allra sinna krapta, og skóla-
stjóri er ekki bundinn við yfirráð annara. Öll laun sín
leggur skólastjóri í þarfir skólans sjálfs, og peninga þá er
í fyrstu voru lánaðir þarf ekki að borga fyr en jarða-
bæturnar eru farnar að bera arð.
Vera kann að hafa mætti það á móti þessu fyrir-
komulagi, að skólastjóri getur misbrúkað tímann í sínar
þarfir, þannig að piltar mættu starfa of mikið að því
verklega, en lærðu of lítið af því bóklega. En hægt er