Íslenzk tunga - 01.01.1963, Side 15

OLFUS
13
mannsnafninu Olvir (þ. e. Olvis). Um 1400 er fyrst farið að rita -is
og síðar -cs í stað eldra -us, -os í nafninu Olfus, og hygg ég, að
sú breyting sé eingöngu hljóðfræðilegs eðlis, eins og síðar verður
gerð grein fyrir. En þar með hefir líka Oljus fengið sama eða nokk-
urn veginn sama framburð og ef. af Ólvir, og getur varla hj á því far-
ið, að menn hafi þegar á 15. öld tekið að skýra fyrir sér Ölfuss-nain-
ið í samræmi við það. í Landnámuhandritinu /ÍM 107 fol. (Sturlu-
bók), skrifuðu af Jóni Erlendssyni í Villingaholti, kemur t. d. fyrir
rithátturinn Aulvisaar og á sömu blaðsíðu í útgáfunni Aulvir, -er
(mannsnafnið), Aulvis dottur, Aulvissladir.17 Handritið er að vísu
frá 17. öld, en það er eftirrit skinnhandrits, sem líklegast hefir verið
frá 15. öld.18
Reynt hefir verið að færa rök fyrir því, að nafnið Ölfus standi
upprunalega í sambandi við mannsnafnið Ölvir. Þar sem rætt er um
niðja Olvis barnakarls í ritgerð Guðbrands Vigfússonar, „Um tíma-
tal í fslendínga sögum í fornöld“, kemst höfundur svo að orði: „Ölf-
usið mun bera nafn sitt af þessari ætt; getr vel verið, að svo hafi
heitið hérað á Ögðum, þaðan sem þeir voru.“ Hér er bætt við í neð-
anmálsgrein: „Nafnið er óvanalega myndað (Ölves, líkt og Valdres),
mun varla vera á Islandi annað örnefni, sem er eins myndað. Eyríkr
ölfus (ölfús?) hét maðr í Súrnadal (Sírudal) á Ögðum, nálægt
Hvini.“19 I orðabók Guðbrands er engin skýring gefin á orðinu, en
þar er það skrifað „Olfuss, n.“ og talið vera bæði viðurnefni og „the
name of a county in Icel., id. (mod. Olves), vvhence Olfusingar, m.
pl. the men from 0.“20
Hér skal ekki farið mörgum orðum um hugmyndir Guðbrands
Vigfússonar. Eftirtektarvert er, að í þessum stuttu tilvitnunum hefir
hann skrifað orðið á fjóra mismunandi vegu, Ölfus(ið), Ölves, Ölf-
uss, Olves (sbr. einnig Olfusingar). Það sýnir, hve framandi það er
17 Landnámabók (1900), 224.
18 Sama rit, bls. iii.
18 Sajn til sögu Islands, I (Kaupmannahöfn 1855), 289.
20 Richard Cleasby og Gudbrand Vigfusson, An Icelandic-English Dictionary
(Oxford 1874), 763.