Íslenzk tunga - 01.01.1963, Side 26

24
BALDUR .TÓNSSON
Þegar Larsson tók saman orðasafn sitt,58 valdi hann þann kost
að færa þetta eina Olfuss-dæmi undir ao (=a-þo, þ. e. p), en í raun-
inni gat hann ekki verið viss um, að það væri rétt. Hér kann liefð
að hafa haft einhver áhrif, en einkum þó notkun a-þu-táknsins í 645.
Það er alls notað 326 sinnum, 254 sinnum fyrir tvíhljóðið au og 64
sinnum fyrir w-hljóðverpt stutt a (þ. e. o). Eru þá ótalin 8 dæmi, sem
Larsson nefnir sérstaklega, en í engu þeirra hefir hann álitið a-þv
standa fyrir eldra p.50 Meðal dæmanna átta (bls. xxxix í útg.) eru
þó savcqva (veika sögnin í nh.) og avljose, bæði með a-þi>. Um síð-
ara orðið er ekkert hægt að fullyrða á þessu stigi málsins, en ö-ið í
sökkva (< *sanktvian) er ávallt talið < p < 9 < a.,i0 Notkun a-þt>-
táknsins í 645 brýtur því ekki í bága við þá skoðun, að ritari þess
hafi ekki gert greinarmun á /p/ og /0/. En greinilega eru meiri lik-
ur til þess, að a-þt; í avlfose standi fyrir o en 0, enda var /9/ miklu
tíðara fónem.
Næstelzta handrit, sem varðveitir nafnið Ölfus, svo að mér sé
kunnugt, er ÁM 310 4to, eitt af aðalhandritum Ólafs sögu Tryggva-
sonar eftir Odd munk Snorrason. Það er talið ritað af Norðinanni á
síðara hluta 13. aldar eftir íslenzku forriti.01 í þessu handriti er rit-
að hia Olvus vatni (bls. 128 í útg. Finns) og or Olfosi (hls. 162).02
Eru þá talin dæmi, er ég þekki úr handritum, sem víst má telja eldri
en 1300.
Eins og áður var sagt, koma samsettu orðin Öljusá og Ólfusvatn
58 Ordjörrádet i de álsta islánska handskrifterna.
59 lslándska handskriften ..., xxxviii—xxxix og li.
80 Sjá t. d. B. Kahle, Altislándisches Elementarbuch (Heidelberg 1896), 19;
Noreen, Altisl. Gr.4, 81—82; Ilarry Andersen, Oldnordisk Grammatik (2. útg.;
K(íbenhavn 1946), 18; Andreas Heusler, Altislándisclics Elementarbuch (4.
úlg.; Ileidelberg 1950), 23; Elias Wessén, Islándsk grammatik (Lund 1958),
22.
81 Saga Óláfs Tryggvasonar af Oddr Snorrason mtink, udgivet af Finnur Jóns-
son (K^benhavn 1932), iv—v; sbr. Katalog_____ I, 546; Didrik Arup Seip, Nye
studier i norsk sprákhistorie (Oslo 1954), 222.
02 í öðru handriti þessarar sögu, Sth. 18 mbr. 4to, frá h. u. b. 1300 eða fyrsta
fjórðungi 14. aldar (áðurnefnd útg. F. J., bls. vii) er ritað or Avlfvsi (bls. 162
í útg. Finns).