Íslenzk tunga - 01.01.1963, Side 30

28
BALDUR JONSSON
kem ekki auga á annað líklegra en afkringingin sé afleiðing þess, að
tvívaramælta önghljóðið f(3], sem á undan fór, hafi orðið tannvara-
inælt [vj um svipað leyti.77 Eftir 1400 fer það líka í vöxt að skrifa
u eða v í stað / í þessu orði.78
Því er ekki að leyna, að á liðamótum sainsettra orða verða oft
hljóðbreytingar til samræmis við ósamsett orð. Noreen nefnir m. a.
s. 4 dæmi þess, að röddun f-s í áðurnefndum stöðum hafi einnig
náð til samsettra orða, þar sem / var í upphafi síðara liðar.70 En
þessi dæmi eru slík (1 írskt, 2 norsk og 1 óstaðfært eða norskt?), að
þau gera ekki annað en sanna, að breyting þessi hefir verið hrein
undantekning og engri útbreiðslu náð. — Af hljóðfræðilegum ástæð-
um einum saman má því álykta, að sáralitlar eða engar líkur eru
fyrir því, að / hafi fylgt síðara lið orðsins Olfus. Enda yrði þá ókleifl
að skýra síðara liðinn og orðið í heild. Verður því að sætta sig við,
að orðið sé samsett Ölf-us.
Hvorugur liðurinn er kunnur sem sjálfstætt orð, svo að enn verður
að feta sig aftur á bak og sjá, hvað upp kemur. Fyrri liðurinn er eitt
af þrennu:
ölf- <
V/- < *alf- (1)
*0lf- < f *elf- l V/- (2) (3)
beror denna skrivning 11). e. aulfos-] pá anslutning till subst. /oss' (av jors).
Skrivningen aulues (osaker)____beror givetvis pfi försvagning av iindelse-vo-
kalen u > e“ (HarSar saga, I, 64). llvort tveggja er þó vafalaust rangt. auljos-
ei hinn forni ritháttur og ekkert annað’. Ilitt atriðið er séð frá sænskum sjónar-
hól með sænska málþróun í huga. „Försvagning", ‘veiklun’ sérldjóða í áherzlu-
lausum endingum, hefir aldrei átt sér stað í íslenzkti, en er alkunn í sænsku frá
þessum tíma. Um áherzlulaus sérhljóð í ísl. sjá einkuni llreinn Benediktsson,
„The Unstressed and tlie Non-Syllabic Vowels of Old Icelandic", Arlciv jör
nordisk jilologi, LXXVII (1962), 7—31.
77 Sbr. „Um framburðinn rd, gd, fd“, 19. — Auðvitað kemur ekki til greina,
að / í Oljus sé < w, því að w befði átt að falla brott í þessari stöðu.
78 Fyrir 1400 hefi ég aðeins tvö dæmi liandbær um, að ritað sé v í stað /.
Annað er úr Hauksbók (Olvvs-; sjá bls. 25 hér að framan), hitt úr ÁM 310 4to
(Olvusbls. 24 að framan). Gæti þetta verið norskt einkenni og bending um
annan framburð í Noregi en á íslandi?
79 Noreen, Altisl. Gr.4, 179.