Íslenzk tunga - 01.01.1963, Page 41

OLFUS
39
lausa og miðar þá greinilega við Svíþjóð.112 Regla Kaléns hefir ver-
ið lítið eitt umdeild, og ljóst er, að frá henni eru til undantekningar
á Islandi. En óhætt er að fullyrða, að hún dugir allvel á sænsku máls-
svæði og því betur sem um eldri örnefni er að ræða.113
Rannsókn á rithætti og hljóðbreytingum hafði leitt í ljós, að sterk-
ari rök styðja forliðinn *«//-, þótt ekki verði fullyrt, að hann hefði
ekki getað verið *?//-. En hvað sem því líður, virðist ekkert annað
koma til greina en Olfus merki upprunalega ‘árós’ og hafi í fyrstu
verið nafn á Olfusárósi. Eins og áður var sagt, benda báðir orðliðir
til Svíþjóðar eða Austur-Noregs. Nú er sænska orðið os n. að vísu
ekki eingöngu mállýzkuorð, en það er misjafnlega algengt eftir lands-
hlutum. Örnefnið Oset þekki ég flest dæmi um úr Vestur-Svíþjóð
(Götehorgs och Rohus lan, Alvsborgs lán og Vármlands lán). Veld-
ur þar nokkru um, að frá þeim héruðum er útgáfa örnefna lengst á
veg koinin, en það eitt nægir þó ekki til skýringar. Landslag ræður
miklu. Á Eystra-Gautlandi eru nöfn, sem enda á -os, fremur fá-
gæt.114 Á Vestmannalandi er samnafnið os ekki til (sjá bls. 42).
Hins vegar er ekki óalgengt í Dölum, að nöfn endi á -os (eða
-us).llr' Loks er os n. allútbreitt austanfjalls í Noregi, eins og áður
var minnzt á, og hefir eflaust verið til þar á landnámsöld íslands.110
112 Joh. Kalén, „Om namnet Faurás“, Namn och b-ygd, IX (1921), 133.
113 Sbr. Nat. Beckman, „Gránsorter och bygdehistoria“, Namn och bygd, Xlll
(1925), 7—20; Karl Gustav Ljunggren, „Till utvecklingen av os, öse i ortnamn",
sama rit, XXIV (1936), 122 o. áfr., einkum 135—138; Jöran Sahlgren, „Nor-
diska ortnamn i spráklig och saklig belysning", sama rit, XXVII (1939), 145 o.
áfr., einkum 152—160.
114 Gösta Franzén, „Nágra östgötska ortnamn pá -os“, sama rit, XXIV (1936),
283; shr. einnig K. G. Ljunggren, „Till utvecklingen av os, öse ...“, 123.
,lr> Bror Lindén, Dalska namn- och ordstudier (Svenska landsmál och svenskt
folkliv, B. LVII; Stockholm 1954), 150—174.
,ln Hér er miðað við nútímalandamæri, þegar talað er um Noreg og Svíþjóð,
en mörkin inilli norsku og sænsku fyrir 1000 árum er engin leið að draga. Hinir
fornu Álfheimar, milli Gautelfar og Raumelfar, eru nú að meira hluta sænskt
land (eftir friðinn í Ilróarskeldu 1658), en töldust áður til Noregs, allt frá dög-
um Haralds hárfagra, og hafa því líklega verið norskt land að kalla, er Otfuss-
nafnið barst til íslands.